سايت تفاسیر قرآنی اهل سنت به زبان فارسی

ﺩﻻﯾﻠﯽ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺍﺯ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﺳﻨﺖ ﺩﺭ ﺯﻣﯿﻨﻪ ﯼ ﺍﺳﺘﺤﻼﻝ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ :

ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﻩ : ﺩﮐﺘﺮ ﯾﻮﺳﻒ ﻗﺮﺿﺎﻭﯼ

ﺗﺮﺟﻤﻪ : ﺩﮐﺘﺮ ﺍﺣﻤﺪ ﻧﻌﻤﺘﯽ

ﺣﮑﻢ ﺷﺮﻋﯽ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﯼ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﯽ ‏( ﻏﻨﺎﺀ ‏) ﻭ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ

ﺍﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﺩﺭ ﺯﻣﯿﻨﻪﻫﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﻭ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺟﺎﺭﯼ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺘﺎ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽﮔﯿﺮﺩ؛ 

ﺟﻤﻬﻮﺭ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺷﯿﻮﻩﯼﺭﻓﺘﺎﺭﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﺗﺒﻊ ﺍﺧﺘﻼﻓﺸﺎﻥ ﻓﺮﻕ ﻣﯽﮐﻨﺪ .

ﻋﺪﻩﺍﯼ ﮔﻮﺵ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻘﺎ ﺑﻞ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﺁﻭﺍﺯ ﻭ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ، ﺑﺎﺯ ﻣﯽﮔﺬﺍﺭﻧﺪ ﻭﺍﺩﻋﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻼﻝ ﻭﻣﺒﺎﺡ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻮﺍﺭﺩﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺟﺎﯾﺰ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ . ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ، ﮔﺮﻭﻩ

ﺩﯾﮕﺮﯼ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﺵ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻧﻮﻉ ﺁﻭﺍﺯﯼ ﻧﻤﯽﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺣﺘّﯽ ﺭﺍﺩﯾﻮ ﻭ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻥ ﺭﺍ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪﻭ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ : ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺷﯿﭙﻮﺭ ﺷﯿﻄﺎﻥ ﻭ ﺍﺯ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﻟﻬﻮ ﻭ ﺑﯿﻬﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺭﺍ ﺍﺯ ﯾﺎﺩ ﺧﺪﺍ ﻭﻧﻤﺎﺯ ﺑﻪ ﻭﯾﮋﻩ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻥ ﺯﻥ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺎﺯ ﻣﯽﺩﺍﺭﺩ. ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺁﻧﺎﻥ، ﺑﻪ ﮔﻮﺵ ﺭﺳﯿﺪﻥ ﺻﺪﺍﯼ ﺯﻥ

ﺳﺒﺐ ﺷﺮﻣﺴﺎﺭﯼ ﺍﺳﺖ، ﭼﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺯﻥ ﺁﻭﺍﺯ ﻫﻢ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ . ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺍﯾﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺁﯾﻪ ﻭ ﺣﺪﯾﺚ ﻭﮔﻔﺘﺎﺭ ﻋﻠﻤﺎ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﮔﺮﻭﻩ، ﻋﺪﻩﺍﯼ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ـ ﺣﺘّﯽ ﺁﻏﺎﺯ ﭘﺨﺶ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺭﺍـ ﻃﺮﺩ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .

ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﮔﺮﻭﻩ، ﮔﺮﻭﻩ ﺳﻮﻣﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺗﺸﺪﯾﺪ ﻭ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺳﻮﯼﺗﺴﺎﻣﺢ، ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﻗﻮﻝ ﻓﺼﻞ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﺷﺎﻓﯽ ﺍﺯﺟﺎﻧﺐ ﻋﺎﻟﻤﺎﻥ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪﺍﻧﺪ . ﺍﯾﻦﻣﻮﺿﻮﻉ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﺎ ﻋﻮﺍﻃﻒ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻭ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪﯼ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺍﺳﺖ، ﺑﻪ ﻭﯾﮋﻩ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪﺻﺪﺍ ﻭ ﺳﯿﻤﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﺮ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯼ ﻣﺮﺩﻡ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻭ ﻧﺎﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺠﺬﻭﺏﺁﻭﺍﺯﻫﺎ ﻭ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .

ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺁﻭﺍﺯ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻣﺴﺄﻟﻪﺍﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻤﺎﻥ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺍﺯ ﺻﺪﺭ ﺍﻭﻝ ﺍﺳﻼﻡ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺁﻥ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺻﺪﻭﺭ ﺣﮑﻢ ﮔﺎﻫﯽ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻧﻈﺮ ﻭ ﮔﺎﻫﯽ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﭘﯿﺪﺍ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .

ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﺎﯼ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﺁﻭﺍﺯﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻓﺤﺎﺷﯽ ﻭ ﻓﺴﻮﻕ ﯾﺎ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻭﺗﺤﺮﯾﮏ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﮔﻨﺎﻩ ﻭ ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺩﻻﻟﺖ ﮐﻨﺪ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ، ﺳﺨﻦ ﺍﺳﺖ؛ ﺧﻮﺏِ ﺁﻥ ﺧﻮﺏ ﻭ ﻗﺒﯿﺢﺁﻥ ﻗﺒﯿﺢ ﺍﺳﺖ. ﻫﺮ ﮐﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺮﺍﻡ ﺩﻻﻟﺖ ﮐﻨﺪ، ﺧﻮﺩ ﮐﻼﻡ ﻫﻢ ﺣﺮﺍﻡ ﻣﯽﺷﻮﺩ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺍﮔﺮ ﮐﻼﻣﯽﺑﺎ ﻭﺯﻥ ﻭ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻫﻢ ﺑﯿﺎﻥ ﺷﻮﺩ، ﺣﮑﻢ ﺁﻥ ﻓﺮﻕ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﻠﻤﺎﯼ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﺮ ﺍﺑﺎﺣﻪﯼ ﻫﺮ ﻧﻮﻉﺁﻭﺍﺯﯼ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻓﻮﻕ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺭﻧﺪ؛ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻓﻄﺮﯼﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻭ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺍﺳﺖ، ﯾﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺁﻭﺍﺯ ﺩﺭ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺳﺮﻭﺭ ﻭ ﺷﺎﺩﯼ، ﻣﺎﻧﻨﺪﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺁﻭﺍﺯ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﻋﺮﻭﺳﯽ، ﻭﻗﺖ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﻣﺴﺎﻓﺮ، ﺍﯾﺎﻡ ﻋﯿﺪ، ﻣﺮﺍﺳﻢ ﻭﻟﯿﻤﻪ ﻭ ... ﺷﺮﻁ ﺍﯾﻨﮑﻪﺯﻥ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻭ ﻧﺎﻣﺤﺮﻡ ﺁﻭﺍﺯ ﻧﺨﻮﺍﻧﺪ، ﺯﯾﺮﺍ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﺭﻩ ﻧﺼﻮﺹ ﺻﺮﯾﺢ ﺷﺮﻋﯽﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﺍً ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮﺍﻫﯿﻢ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ .

ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻓﻮﻕ، ﺩﺭ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺩﯾﮕﺮ، ﻋﺎﻟﻤﺎﻥ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻧﻈﺮ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﺑﻌﻀﯽ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ، ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽﺩﺍﻧﻨﺪ؛ ﺣﺘﯽ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺁﻥ ﺣﮑﻢ ﺍﺳﺘﺤﺒﺎﺏ ﻫﻢﺻﺎﺩﺭ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﺍﻣﺎ ﻋﺪّﻩﺍﯼ ﺩﯾﮕﺮ ﺁﻭﺍﺯ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺭﺍ ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺁﻭﺍﺯ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺭﺍﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽﺩﺍﻧﻨﺪ. ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﺪّﻩﺍﯼ ﻧﯿﺰ ﺁﻭﺍﺯ ﺭﺍ ﭼﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﭼﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻥ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﻤﯽﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﺣﺮﺍﻡﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ، ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺩﺭﺟﻪﯼ ﮔﻨﺎﻩ ﮐﺒﯿﺮﻩ ﻣﯽﺭﺳﺎﻧﻨﺪ . ﺑﻪ ﺩﻟﯿﻞ ﺍﻫﻤﯿﺖ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ

ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺁﻥ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﯾﻢ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺭﺍ ﺑﺤﺚ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﮐﻨﯿﻢ، ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺍﺯ ﺭﻭﯼ ﺩﻻﯾﻞ ﺷﺮﻋﯽ –ﻧﻪﺍﺯ ﺭﻭﯼ ﺗﻘﻠﯿﺪ- ﺑﻪ ﺣﻼﻝ ﯾﺎ ﺣﺮﺍﻡ ﺑﻮﺩﻥ ﺁﻥ ﻭﺍﻗﻒ ﻭ ﺍﺯ ﺑﯿﻨﺶ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ .

ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﺮ ﺷﺊ ﺑﺮ ﻣﺒﺎﺡ ﺑﻮﺩﻥ ﺁﻥ ﺍﺳﺖﻋﻠﻤﺎﯼ ﺍﺳﻼﻡ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺍﺻﻞ ﺑﺮ ﺍﺑﺎﺣﻪﯼ ﺍﺷﯿﺎ ﺍﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﺩﻟﯿﻞ ﻗﻮﻝ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ:

‏(ﻫﻮ ﺍﻟﺬﯼ ﺧَﻠَﻖَ ﻟﮑﻢ ﻣـَْﺎ ﻓِﯽ ﺍﻻﺭﺽَ ﺟَﻤﯿﻌﺎً ‏) ‏[ 1‏]( ﺍﻭﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺁﻥﭼﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﯿﻦ ﺍﺳﺖ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺷﻤﺎ ﺁﻓﺮﯾﺪ ‏)

ﻭ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰﯼ ﺟﺰ ﺑﺎ ﻧﺺ ﺻﺤﯿﺢ ﻭ ﺻﺮﯾﺢ ﻗﺮﺁﻥ، ﯾﺎ ﺳﻨﺖ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ ‏(ﺹ ‏) ﯾﺎ ﺍﺟﻤﺎﻉ ﺛﺎﺑﺖ ﻭ ﻗﻄﻌﯽ،ﺣﺮﺍﻡ ﻧﻤﯽﮔﺮﺩﺩ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﯼ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺷﯿﺌﯽ ﻧﺺ ﯾﺎ ﺍﺟﻤﺎﻉ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻧﺺ ﺻﺮﯾﺤﯽﺑﺎﺷﺪ، ﻭﻟﯽ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ ﯾﺎ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﻧﺺ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﺪ ﻭﻟﯽ ﺻﺮﯾﺢ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﻫﯿﭻ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺩﻻﯾﻞ ﻣﻮﺟﺐﺗﺤﺮﯾﻢ ﺷﯽﺀ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺩﺍﯾﺮﻩﯼ ﻋﻔﻮ ﻭﺍﺳﻊ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ . ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :

(ﻭَﻗَﺪْ ﻓَﺼَّﻞَ ﻟَﮑُﻢ ﻣَّﺎ ﺣَﺮَّﻡَ ﻋَﻠَﯿﮑُﻢْ ﺇِﻻَّ ﻣَﺎ ﺍﺿْﻄُﺮِﺭْﺗُﻢْ ﺇِﻟَﯿﻪِ ‏) ‏[ 2 ‏](ﺁﻥ ﭼﻪ ﺧﺪﺍ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﺮﺍﻡ ﮐﺮﺩﻩ، ﻣﻔﺼّﻞ ﺑﯿﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎﺯ ﺣﻼﻝ

ﺍﺳﺖ . ‏)

ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮﺍﻣﯽ ‏(ﺹ) ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ:« ﻣﺎ ﺍَﺣَﻞَّ ﺍﻟﻠﻪُ ﻓﯽ ﮐﺘﺎﺑِﻪِ ﻓﻬﻮ ﺣﻼﻝٌ ﻭَ ﻣﺎ ﺣَﺮَّﻡَ ﻓَﻬُﻮَ ﺣﺮﺍﻡٌ ﻭَ ﻣﺎ ﺳَﮑَﺖَ ﻋَﻨْﻪُ ﻓﻬﻮ ﻋَﻔْﻮٌ ﻋَﺎﻗْﺒﻠﻮﺍ ﻣﻦ ﺍﻟﻠﻪﻋﺎﻓِﯿﺘَﻪُ ﻓﺄﻥَّ ﺍﻟﻠﻪَ ﻟﻢ ﯾﮑﻦ ﻟﯿﻨﺴﯽ ﺷﯿﺌًﺎ 3]« ‏]

(ﺁﻥ ﭼﻪ ﺭﺍ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺣﻼﻝ ﮔﺮﺩﺍﻧﯿﺪﻩ ﺣﻼﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻥ ﭼﻪ ﺭﺍ ﺣﺮﺍﻡ ﮔﺮﺩﺍﻧﯿﺪﻩ ﺣﺮﺍﻡ، ﻭﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺍﺵ ﺣﮑﻤﯽ ﺻﺎﺩﺭ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ، ﻣﻮﺭﺩ ﻋﻔﻮ ﻭ ﺑﺨﺸﺶ ﺍﺳﺖ؛ ﺑﺨﺸﺶ ﻭ ﻫﺪﯾﻪ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ،ﺯﯾﺮﺍ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰﯼ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ. ‏)

ﺩﺭ ﺟﺎﯾﯽ ﺩﯾﮕﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :

«ﺇﻥّ ﺍﻟﻠﻪَ ﻓَﺮَﺽَ ﻓﺮﺍﺋِﺾَ ﻓَﻼ ﺗُﺼَﯿﻌُﻮﻫﺎ ﻭ ﺣﺪّ ﺣﺪﻭﺩﺍً ﻓَﻼ ﺗَﻌﺘَﺪُﻭﻫﺎَْ ﻭ ﺳَﮑَﺖَ ﻋَﻦْ ﺃﺷْﯿـَْﺎﺀَ ﺭَﺣْﻤَﻪ ﺑَﮑُﻢْ ﻏَﯿﺮﻧِﺴْﯿﺎﻥٍ ﻓﻼ ﺗﺒﺤَﺜﻮﺍ ﻋﻨﻬﺎ 4]« ‏]

(ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻭﺍﺟﺐ ﮔﺮﺩﺍﻧﯿﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺿﺎﯾﻊ ﻣﮕﺮﺩﺍﻧﯿﺪ ﻭ ﺣﺪ ﻭ ﻣﺮﺯﯼ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼﺷﻤﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻧﻨﻤﺎﯾﯿﺪ ﻭ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺭﺍ ﻣﺴﮑﻮﺕ ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ؛ ﺗﺼﻮﺭ ﻧﮑﯿﻨﺪ ﮐﻪﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻤﺪﺍً ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺭﺣﻤﺖ ﻭ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﯿﺎﻥ ﮐﺮﺩﻩﺍﺳﺖ، ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺤﺚ ﻧﮑﻨﯿﺪ . ‏)

ﺍﮔﺮ ﻗﺎﻋﺪﻩﯼ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺍﺳﺖ، ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ‏( ﻏﻨﺎ ‏) ﺣﺮﺍﻡ ﺍﺳﺖ، ﺑﺮ ﭼﻪ ﻧﺺ ﻭﺩﻟﯿﻠﯽ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟ ﻭ ﻣﻮﺿﻊﮔﯿﺮﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽﺩﺍﻧﻨﺪ ﭼﯿﺴﺖ؟

ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺩﻻﯾﻞ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺣﺮﺍﻡ ﺍﺳﺖ

ﺍﻟﻒ ‏) ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺑﺮ ﺳﺨﻦ ﺍﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﻭ ﺍﺑﻦ ﻋﺒﺎﺱ ﻭ ﺑﻌﻀﯽ ﺍﺯ ﺗﺎﺑﻌﺎﻥ ﺍﺷﺎﺭﻩﻣﯽﮐﻨﻨﺪ، ﮐﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺁﯾﻪﯼ ﻗﺮﺁﻥ، ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ .

‏( ﻭَﻣِﻦَ ﺍﻟﻨَّﺎﺱِ ﻣَﻦ ﯾﺸْﺘَﺮِﯼ ﻟَﻬْﻮَ ﺍﻟْﺤَﺪِﯾﺚِ ﻟِﯿﻀِﻞَّ ﻋَﻦ ﺳَﺒِﯿﻞِ ﺍﻟﻠَّﻪِ ﺑِﻐَﯿﺮِ ﻋِﻠْﻢٍ ﻭَﯾﺘَّﺨِﺬَﻫَﺎ ﻫُﺰُﻭًﺍ ﺃُﻭﻟَﺌِﮏَ ﻟَﻬُﻢْ ﻋَﺬَﺍﺏٌﻣُّﻬِﯿﻦٌ ‏) ‏[ 5 ‏]

( ﺑﻌﻀﯽ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺮﻑﻫﺎﯼ ﻟﻐﻮ ﻭ ﺑﯿﻬﻮﺩﻩ ﺭﺍ ﻣﯽﺧﺮﻧﺪ، ﺗﺎ ﺍﺯ ﺭﻭﯼ ﻧﺎﺩﺍﻧﯽ ﺩﯾﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺯﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﮔﻤﺮﺍﻩ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻭ ﺁﯾﺎﺕ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﯼ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺴﺨﺮﻩ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ . ﭼﻨﯿﻦ ﺍﻓﺮﺍﺩﯼ ﺩﺭ ﻋﺬﺍﺏﺷﺪﯾﺪﯼ ﻭ ﺧﻮﺍﺭﮐﻨﻨﺪﻩﺍﯼ ﻗﺮﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ. ‏)

ﺍﯾﻦ ﮔﺮﻭﻩ ‏«ﻟﻬﻮ ﺍﻟﺤﺪﯾﺚ‏» ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ . ﺍﺑﻦ ﺣﺰﻡ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ: ﺍﯾﻦ ﺁﯾﻪ ﺭﺑﻄﯽ ﺑﻪﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺩﻟﯿﻞ:

.1 ﺟﺰ ﺳﻨﺖ ﺭﺳﻮﻝ ﮔﺮﺍﻣﯽ، ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﮐﺮﺩﺍﺭ ﻫﯿﭻ ﮐﺴﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎ ﺣﺠﺖ ﻧﯿﺴﺖ .

.2 ﻧﻈﺮ ﺩﯾﮕﺮ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻭ ﺗﺎﺑﻌﺎﻥ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻈﺮ ﺍﯾﻦ ﺩﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﺳﺖ .

.3 ﺧﻮﺩ ﺁﯾﻪ، ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ، ﺯﯾﺮﺍ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺨﺼﯽ ﻣﯽﭘﺮﺩﺍﺯﺩ ﮐﻪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺩﯾﻦ ﺧﺪﺍﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺴﺨﺮﻩ ﺑﮕﯿﺮﺩ . ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺪﻭﻥ ﺷﮏ ﮐﺎﻓﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻗﺮﺁﻥ ﻫﻢ ﺑﺨﺮﺩ ﻭﻟﯽ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻫﺪﻑﮔﻤﺮﺍﻩ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺴﺨﺮﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺩﯾﻦ ﺧﺪﺍ ﺗﻼﻭﺕ ﮐﻨﺪ، ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﮐﺎﻓﺮ ﺍﺳﺖ ﺧﯿﻠﯽ ﻭﺍﺿﺢﺍﺳﺖ، ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺩﯾﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺴﺨﺮﻩ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ، ﻣﺬﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ، ﻭﻟﯽ ﻫﯿﭻﮔﺎﻩ ﺍﻓﺮﺍﺩﯼﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻔﺮﯾﺢ ﺁﻭﺍﺯ ﺑﺨﻮﺍﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺭﻭﺡ ﺧﻮﺩ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﻭ ﺗﺴﮑﯿﻦ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﭘﯽ ﮔﻤﺮﺍﻫﯽﻣﺮﺩﻡ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﻭ ﺍﺳﺘﻬﺰﺍﯼ ﺩﯾﻦ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ، ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺬﻣﺖ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻭﺍﻗﻊ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ . ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻫﺮ ﮐﺲﺑﻪ ﻋﻤﺪ ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﻗﺮﺍﺋﺖ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﺣﺪﯾﺚ ﻭ ﺭﻭﺍﯾﺎﺕ، ﯾﺎ ﮐﺴﺐ ﻣﺎﻝ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﯾﺎ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﯽ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪﺍﯾﻦﻫﺎ ﺍﺯ ﺍﺩﺍﯼ ﻧﻤﺎﺯ ﻓﺮﺽ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻧﻤﺎﯾﺪ، ﻓﺎﺳﻖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮐﺎﺭﺵ ﺣﺮﺍﻡ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﯽ ﺍﮔﺮ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﻮﺍﺭﺩ، ﻫﯿﭻﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﻭﺍﺟﺒﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺿﺎﯾﻊ ﻧﮕﺮﺩﺍﻧﺪ، ﻧﯿﮑﻮﮐﺎﺭ ﺍﺳﺖ . ‏[ 6‏]

ﺏ ‏) ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺩﻭﻡ ﺗﺤﺮﯾﻢﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ، ﺍﯾﻦ ﺁﯾﻪﯼ ﻗﺮﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :

‏( ﻭَ ﺍﺫَﺍ ﺳَﻤِﻌُﻮﺍ ﺍﻟَّﻐْﻮَ ﺃﻋْﺮَﺿُﻮﺍ ﻋَﻨْﻪُ ‏) ‏[ 7‏]( ﻭ ﭼﻮﻥ ﻟﻐﻮﯼ ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ، ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﻭﯼ ﺑﺮﻣﯽﺗﺎﺑﻨﺪ ‏)

ﻭ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ، ﻟﻐﻮ ﻭ ﺑﯿﻬﻮﺩ ﻩ ﺍﺳﺖ؛ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﻭﺭﺯﯾﺪ. ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ :

ﻇﺎﻫﺮ ﺁﯾﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻭﺍﮊﻩﯼ ‏« ﻟﻐﻮ‏» ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻗﺒﯿﺢ ﺟﺴﻮﺭﺍﻧﻪﺍﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﺷﻨﺎﻡ، ﻓﺤﺶ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥﺍﺳﺖ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺁﯾﻪ ﻗﺮﯾﻨﻪﺍﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺍﺳﺖ:

‏( ﻭَ ﺍِﺫَﺍ ﺳَﻤِﻌُﻮﺍ ﺍﻟﻠَّﻐْﻮَ ﺍَﻋْﺮَﺿُﻮﺍ ﻋَﻨْﻪُ ﻭَ ﻗَﺎﻟُﻮﺍ ﻟَﻨَﺎ ﺍَﻋْﻤَﺎﻟُﻨﺎ ﻭ ﻟَﮑُﻢْ ﺍَﻋْﻤَﺎﻟُﮑُﻢ ﺳﻼﻡٌ ﻋﻠﯿﮑﻢ ﻻ ﻧَﺒْﺘَﻐِﯽ ﺍﻟﺠﺎﻫﻠﯿﻦ ‏)[ 8 ‏]

‏( ﻭ ﭼﻮﻥ ﻟﻐﻮﯼ ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﻭﯼ ﺑﺮ ﻣﯽﺗﺎﺑﻨﺪ ﻭ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ: ‏«ﮐﺮﺩﺍﺭﻫﺎﯼ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺁﻥِ ﻣﺎ ﻭ ﮐﺮﺩﺍﺭﻫﺎﯼ

ﺷﻤﺎ ﺍﺯ ﺁﻥِ ﺷﻤﺎﺳﺖ، ﺳﻼﻡ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ، ﺟﻮﯾﺎﯼ ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﻧﺎﺩﺍﻧﺎﻥ ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ. ‏)

ﺍﯾﻦ ﺁﯾﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺨﻦ ﺩﯾﮕﺮ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺑﻨﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍﺳﺘﯿﻦ ﺧﺪﺍ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :

‏( ﻭَ ﺇﺫَﺍ ﺧَﺎﻃَﺒَﻬُﻢُ ﺍﻟْﺠَﺎﻫِﻠُﻮﻥَ ﻗَﺎﻟُﻮﺍ ﺳَﻼﻣﺎً ‏)‏[ 9 ‏]( ﻭ ﭼﻮﻥ ﻧﺎﺩﺍﻧﺎﻥ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻃﺮﻑ ﺧﻄﺎﺏ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﻨﺪ، ﺑﻪ ﻣﻼﯾﻤﺖ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽﺩﻫﻨﺪ ‏) .

ﺣﺘﯽ ﺍﮔﺮ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﻭﺍﮊﻩﯼ ‏« ﻟﻐﻮ‏» ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ، ﺧﻮﺩ ﺁﯾﻪﯼ ﺩﻭﺭﯼ ﮔﺰﯾﺪﻥ ﺍﺯ ﺷﻨﯿﺪﻥﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻭ ﺳﺒﺒﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺳﺘﻮﺩﻥ ﻓﺮﺩ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ . ﺍﯾﻦ ﺍﻣﺮ ﺩﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﻭﺟﻮﺏ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻭﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﺍﺯ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ . ﻭﺍﮊﻩﯼ ‏«ﻟﻐﻮ ‏» ﻫﻤﭽﻮﻥ ﻭﺍﮊﻩﯼ ‏«ﺑﺎﻃﻞ‏» ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺑﯽﺍﺭﺯﺵ ﻭ ﺑﯽﻓﺎﯾﺪﻩﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﻨﯿﺪﻥ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺑﯽﻓﺎﯾﺪﻩ ﺣﺮﺍﻡ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻭﺳﯿﻠﻪﯼ ﺁﻥ ﺣﻘﯽ ﺿﺎﯾﻊ ﮔﺮﺩﺩ ﯾﺎ ﺷﺨﺺﺍﺯ ﺍﺩﺍﯼ ﻭﺍﺟﺒﺎﺕ ﺩﯾﻨﯽ ﻭ ﺩﻧﯿﻮﯼ ﺑﺎﺯ ﻣﺎﻧﺪ .

ﺍﺯ ﺍﺑﻦ ﺟﺮﯾﺢ ﺭﻭﺍﯾﺖ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺷﻨﯿﺪﻥ ﺁﻭﺍﺯ ﺭﺍ ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽﺩﺍﻧﺴﺖ . ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﮔﻔﺖ : ﺁﯾﺎ ﺷﻨﯿﺪﻥ ﺁﻭﺍﺯﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺴﻨﺎﺕ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽﺁﯾﺪ ﯾﺎ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪﯼ ﺳﯿّﺌﺎﺕ ﺷﻤﺎ؟ ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ :ﺷﻨﯿﺪﻥ ﺁﻭﺍﺯ ﻧﻪ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪﯼ ﺣﺴﻨﺎﺕ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻪ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪﯼ ﺳﯿّﺌﺎﺕ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺨﻦ ﻟﻐﻮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪﻣﺘﻌﺎﻝ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﯼ ﺁﻥ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :(ﻻ ﯾُﺆﺍﺧِﺬُﮐُﻢ ﺍﻟﻠﻪُ ﺑِﺎﻟﻠَّﻐْﻮِ ﻓﯽ ﺍَﯾْﻤَﺎﻧِﮑُﻢْ ‏)‏[ 10 ‏](ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪﻫﺎﯼ ﻟﻐﻮﺗﺎﻥ ﻣﺆﺍﺧﺬﻩ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ . ‏)

ﺍﻣﺎﻡ ﻏﺰﺍﻟﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ : ‏« ﻫﻤﺎﻥ ﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﯾﻪﯼ ﻓﻮﻕ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ، ﺍﮔﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻧﺎﻡ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﺪﻭﻥ ﻧﯿﺖ ﻭﺗﺼﻤﯿﻢ ﯾﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺍﺩﺍ ﮐﻨﺪ، ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺆﺍﺧﺬﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﺩ؛ ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎﻝﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺍﺳﻄﻪﯼ ﺷﻌﺮ ﻭ ﺭﻗﺺ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺆﺍﺧﺬﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺩ‏» . ‏[ 11 ‏] ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﯾﻦ، ﺑﺎﯾﺪ

ﮔﻔﺖ : ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺁﻭﺍﺯﯼ ﻟﻐﻮ ﻧﯿﺴﺖ، ﺑﻠﮑﻪ ﺣﮑﻢ ﺁﻭﺍﺯ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻧﯿﺖ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻥ ﺍﺳﺖ؛ ﺯﯾﺮﺍ ﻧﯿﺖ ﺧﻮﺏ،ﻟﻬﻮﯾﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺖ ﻭ ﻣﺰﺍﺡﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻃﺎﻋﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﺩﻫﺪ ﻭ ﻧﯿّﺖ ﭘﻠﯿﺪ، ﺍﻋﻤﺎﻟﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺁﻥﻋﺒﺎﺩﺕ ﻭ ﺑﺎﻃﻦ ﺁﻥ ﺭﯾﺎ ﺑﺎﺷﺪ، ﺿﺎﯾﻊ ﻣﯽﮔﺮﺩﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :

(ﺇﻥَّ ﺍﻟﻠﻪَ ﻻ ﯾَﻨْﻈُﺮُ ﺇﻟَﯽ ﺻُﻮَﺭِﮐُﻢْ ﻭ ﺃﻣْﻮَﺍﻟِﮑُﻢْ ﻭ ﻟﮑِﻦْ ﯾَﻨْﻈُﺮُ ﺍﻟﯽ ﻗُﻠُﻮﺑِﮑُﻢْ ﻭ ﺃﻋْﻤَﺎﻟِﮑُﻢْ ‏) ‏[ 12]

(ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕﻫﺎ ﻭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽﻧﮕﺮﺩ، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺩﻝﻫﺎ ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﻧﮕﺮﺩ . ‏)

ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺳﺘﺤﮑﺎﻡ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺧﻮﺩ، ﮐﻼﻡ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪ ﺍﺑﻦ ﺣﺰﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ‏« ﺍﻟﻤﺤﻠﯽ‏» ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ .ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺭﺍ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﻤﯽﺩﺍﻧﻨﺪ، ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ: ‏« ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻣﻨﻊﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ : ﺁﻭﺍﺯ ﯾﺎ ﺣﻖ ﺍﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺎﻃﻞ؛ ﺷﻖ ﺳﻮﻡ ﻧﺪﺍﺭﺩ . ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :

‏( ﻓَﻤَﺎﺫﺍ ﺑَﻌْﺪَ ﺍﻟﺤَﻖِّ ﺇﻻَّ ﺍﻟﻀَّﻼﻝ ‏) ‏[ 13 ‏]( ﭘﺲ ﺍﺯ ﺣﻖ ﺟﺰ ﮔﻤﺮﺍﻫﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟ ‏)

ﺑﻪ ﻋﻮﻥ ﻭ ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ، ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺍﯾﻦ ﻋﺪّﻩ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ، ﺍﯾﻦ ﺭﺃﯼ ﻭ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ، ﺯﯾﺮﺍﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮﺍﻣﯽ ‏(ﺹ ‏) ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ:

( ﺍِﻧَّﻤﺎ ﺍﻻﻋْﻤَﺎﻝُ ﺑِﺎﻟﻨِّﯿَّﺎﺕِ ﻭ ﺇﻧَّﻤَﺎ ﻟِﮑُﻞِّ ﺍﻣْﺮِﯼﺀٍ ﻣﺎ ﻧَﻮَْﯼ ‏) ‏[ 14 ‏]( ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺮ ﮐﺎﺭﯼ ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﺮﮐﺴﯽ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﻧﯿﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺩﺍﺭﺩ . ‏)

ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺍﮔﺮ ﻧﯿﺖ ﺷﺨﺺ ﺩﺭ ﺷﻨﯿﺪﻥ ﺁﻭﺍﺯ –ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮ ﮐﺎﺭ ﺩﯾﮕﺮﯼ- ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﺷﺪ، ﺁﻥﺷﺨﺺ ﻓﺎﺳﻖ ﻭ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ﺁﻭﺍﺯ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎﺭﻫﺎﯼ ﺩﯾﮕﺮ ﺣﺮﺍﻡ ﺍﺳﺖ، ﻭﻟﯽ ﺍﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺘﺶ ﺍﯾﻦﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﯽ ﺭﻭﺣﺶ ﺷﺎﺩ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﻧﺎﺭﺍﺣﺘﯽ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺩﯾﮕﺮﺍﻥ ﺩﻭﺭ ﺳﺎﺯﺩ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻗﻠﺐﺁﺭﺍﻡ ﻭ ﭘﺮﻧﺸﺎﻁ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﺧﺪﺍ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ ﺩﺭﺳﺘﮑﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮐﺎﺭﺵ ﺍﺯ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺣﻖﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﯽﺷﻮﺩ .

ﺍﻣّﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺎﺩﺕ ﺑﻪ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﯽ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﺍﻣّﺎ ﻧﻪ ﻧﯿﺖ ﺧﯿﺮ ﭘﺸﺖ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻪ ﻗﺼﺪ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻩ .

ﺍﯾﻦ ﻧﻮﻉ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﯽ ﺍﺯ ﻟﻐﻮﯾﺎﺕ ﺑﺨﺸﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﻋﻤﻞ ﺍﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻓﺮﺩﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻔﺮﯾﺢ ﺑﻪﺑﺎﻍ ﻣﯽﺭﻭﺩ ﯾﺎ ﺟﻠﻮ ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻟﺶ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ ﯾﺎ ﻓﻼﻥ ﺭﻧﮓ ﻟﺒﺎﺱ ﺭﺍ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﭘﺎﯾﺶ ﺭﺍ ﺩﺭﺍﺯ ﯾﺎﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﯾﻨﻬﺎ .‏[ 15 ‏]

ﺝ ‏) ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺗﺤﺮﯾﻢﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺁﻭﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺍﺳﺖ :

‏(ﮐُﻞُّ ﻟَﻬْﻮٍ ﯾَﻠْﻬُﻮ ﺑﻪ ﺍﻟﻤُﺆْﻣَﻦُ ﻓَﻬُﻮَ ﺑﺎﻃِﻞٌ ﺍِﻻ ﺛَﻼﺛﺔً: ﻣُﻼﻋَﺒَﺔَ ﺍﻟﺮَّﺟُﻞِ ﺍَﻫْﻠَﻪُ ﻭ ﺗَﺎْﺩﯾﺒَﻪ ﻓَﺮَﺳَﻪُ ﻭَ ﺭَﻣْﯿَﻪ ﻋَﻦْ ﻗَﻮْﺳِﻪ ‏)  [ 16 ‏]

(ﻫﺮ ﭼﯿﺰﯼ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺳﺎﺯﺩ ﻟﻬﻮ ﻭ ﻋﺒﺚ ﺍﺳﺖ؛ ﻣﮕﺮ ﺳﻪ ﺧﺼﻠﺖ : -1 ﺑﺎﺯﯼ ﻭﺷﻮﺧﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﻭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ؛ -2 ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺩﺍﺩﻥ ﺍﺳﺐ؛ -3 ﺗﯿﺮﺍﻧﺪﺍﺯﯼ. ‏)

ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺖ .

ﺟﻮﺍﺯ ﺩﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺍﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺿﻌﯿﻒ ﺍﺳﺖ . ﺣﺘﯽ ﺍﮔﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﺒﺐ ﺗﺤﺮﯾﻢﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ؛ ﺯﯾﺮﺍ ﺩﺭ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺒﻮﯼ ‏« ﻓﻬﻮ ﺑﺎﻃﻞٌ‏» ﺑﺮ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺁﻥ ﺩﻻﻟﺖ ﻧﺪﺍﺭﺩ، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮﺑﯽﻓﺎﯾﺪﮔﯽ ﻭ ﺑﯿﻬﻮﺩﮔﯽ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ .

ﺍﺯ ﺍﺑﻮﺩﺭﺩﺍ ﺭﻭﺍﯾﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ :  ( ﺍِﻧِّﯽ ﻷﺳْﺘَﺠِﻢ ﻧﻔﺴﯽ ﺑِﺎﻟﺸَّﯽﺀِ ﻣِﻦَ ﺍﻟْﺒﺎﻃِﻞِ ﻟِﯿَﮑُﻮﻥَ ﺃﻗْﻮَْﯼ ﻟﻬﺎ ﻋَﻠَﯽ ﺍﻟﺤَﻖِّ ‏)

(ﻣﻦ ﺑﺎ ﻭﺳﯿﻠﻪﺍﯼ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﻫﺎﯼ ﺑﺎﻃﻞ، ﻧﻔﺴﻢ ﺭﺍ ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﻣﯽﺩﻫﻢ ﺗﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﮐﺎﺭﻫﺎﯼ ﺩﺭﺳﺖ ﻭﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺮﻭ ﮔﯿﺮﺩ . ‏)

ﺑﻪ ﻋﻼﻭﻩ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪﯼ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺣﺪﯾﺚ، ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﯼ ﻧﯿﺴﺖ، ﺯﯾﺮﺍ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﺯﯼ ﻭ ﺭﻗﺺ ﺣﺒﺸﯽﻫﺎﺩﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮﯼ ﻭ ﺗﺸﻮﯾﻘﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ ‏(ﺹ ‏) ﻭ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮﺩﻥ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺭﺿﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻨﻬﺎ ﺑﻪﺁﻧﺎﻥ، ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪﯼ ﺣﺪﯾﺚ ﺍﺳﺖ . ﺩﺭ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻔﺮﯾﺢ ﺩﺭ ﺑﺎﻍﻫﺎ ﻭﺍﺳﺘﻌﻤﺎﻉ ﺻﺪﺍﻫﺎﯼ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺑﺎﺯﯼﻫﺎ ﺷﻮﺧﯽﻫﺎﯼ ﻣﺮﺩ ﺑﺎ ﺍﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﺧﻮﺩ ﻫﯿﭻﮐﺪﺍﻡ ﺣﺮﺍﻡ ﻧﯿﺴﺖ؛ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﯽﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭﻫﺎ ‏« ﺑﺎﻃﻞ‏» ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﯽﺁﯾﻨﺪ .

ﺩ : ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺩﯾﮕﺮ ﺗﺤﺮﯾﻢﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ، ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﺭﯼ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﻣﻌﻠﻖ ﺍﺯ ﺍﺑﻮﻣﺎﻟﮏ ﯾﺎﺍﺑﻮﻋﺎﻣﺮ ﺭﻭﺍﯾﺖ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‏(ﺹ ‏) ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :

«ﻟَﯿَﮑُﻮﻧَﻦَّ ﻗَﻮْﻡٌ ﻣِﻦْ ﺍُﻣَّﺘﯽ ﯾَﺴْﺘَﺤِﻠُّﻮﻥَ ﺍﻟْﺤَﺮَّ ﻭ ﺍﻟﺤَﺮﯾﺮَ ﻭ ﺍﻟْﺨَﻤْﺮَ ﻭَ ﺍَﻟْﻤَﻌﺎﺯِﻑَ‏»( ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻥ ﺍﻣﺖ ﻣﻦ ﮔﺮﻭﻫﯽ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﯽﺁﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺯﻧﺎ، ﻟﺒﺎﺱ ﺍﺑﺮﯾﺸﻢ، ﺷﺮﺍﺏ ﻭ ﻟﻬﻮﯾﺎﺕ ﺭﺍ ﺣﻼﻝﻣﯽﺩﺍﻧﻨﺪ . ‏)

ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺍﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺩﺭ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎﺭﯼ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ، ﻭﻟﯽ ﺍﺯ ‏«ﻣﻌﻠﻘﺎﺕ‏» ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﺍﺯ ‏« ﻣﺴﺘﻨﺪﺍﺕِ ﻣﺘﺼﻞ‏» .

ﻟﺬﺍ ﺍﺑﻦ ﺣﺰﻡ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﺳﻨﺪ، ﺁﻥ ﺭﺍ ﺭﺩ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ، ﻣﺘﻦ ﻭ ﺳﻨﺪ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﯿﺰ ﺧﺎﻟﯽﺍﺯ ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﻧﯿﺴﺖ . ﺍﯾﻦ ﺳﻨﺪ ﺑﺮ ﺳﺨﻦ ﻫﺸﺎﻡ ﺑﻦ ﻋﻤﺎﺭ‏[ 17 ‏] ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ، ﺭﻭﺍﯾﺖ ﺍﻭ ﺭﺍﺿﻌﯿﻒ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ .

ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺍﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺟﺎﯼ ﺣﺮﻑ ﺩﺍﺭﺩ، ﺑﻠﮑﻪ ﺩﻻﻟﺖ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻭ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺟﺎﯼﺍﺧﺘﻼﻑ ﺍﺳﺖ؛ ﺩﺭ ﺍﻓﺎﺩﻩﯼ ﺗﺤﺮﯾﻢ ‏« ﻣﻌﺎﺯﻑ 18]« ‏] ﻏﯿﺮ ﺻﺮﯾﺢ ﺍﺳﺖ . ﺯﯾﺮﺍ ﮐﻤﻠﻪﯼ ‏« ﯾَﺴْﺘَﺤِﻠُّﻮﻥَ‏» -ﻫﻤﺎﻥﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺍﺑﻦ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﯿﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ - ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺩﻭ ﻣﻌﻨﯽ ﺍﺳﺖ؛ ﻣﻌﻨﯽ ﺍﻭﻝ : ﺑﺮ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﻭﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻥﺣﻼﻝ ﺍﺳﺖ . ﻣﻌﻨﯽ ﺩﻭﻡ : ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺩﺍﺭﺩ ﺁﻥ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﺯ ﻗﺒﯿﻞ ﻣﺠﺎﺯ ﻣﺮﺳﻞ ﺑﺎﺷﺪ، ﺯﯾﺮﺍ ﺍﮔﺮ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ« ﺍﺳﺘﺤﻼﻝ‏» ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﺪ، ﮐﻔﺮ ﺍﺳﺖ .

ﺍﮔﺮ ﺣﻼﻝ ﯾﺎ ﺣﺮﺍﻡ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺩﺭﻣﺠﻤﻮﻉ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺷﻮﺩ ﻧﻪ ﺗﮏﺗﮏ ﺁﻥ؛ ﺯﯾﺮﺍ ﺣﺪﯾﺚ ﺩﺭ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺍﺧﻼﻕ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﻓﺎﻩ ﻭﺧﻮﺷﮕﺬﺭﺍﻧﯽ ﻣﯿﺎﻥ ﺷﺮﺍﺏ ﻭ ﺯﻥ، ﻟﻬﻮ ﻭ ﺁﻭﺍﺯ، ﺍﺑﺮﯾﺸﻢ ﻭ ﺧﺰ ﺳﺮﮔﺮﻣﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺩﻟﯿﻞ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺑﻦﻣﺎﺟﻪ ﺍﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺑﻮﻣﺎﻟﮏ ﺍﺷﻌﺮﯼ ﺑﺎ ﺍﯾﻦ ﻟﻔﻆ ﺑﯿﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﺳﺖ:

«ﻟَﯿَﺸْﺮِﺑَﻦَّ ﺃﻧَﺎﺱٌ ﻣِﻦْ ﺍُﻣَّﺘِﯽ ﺍﻟﺨَﻤْﺮَ ﯾُﺴَﻤُّﻮﻧَﻬﺎ ﺑِﻐَﯿْﺮِ ﺇﺳْﻤِﻬﺎ، ﯾُﻌْﺰَﻑُ ﻋَﻠَﯽ ﺭُﺅُﺳِﻬِﻢْ ﺑِﺎﻟْﻤَﻌَﺎﺯِﻑِ ﻭﺍﻟﻤُﻐﻨﯿﺎﺕﯾَﺨْﺴِﻒُ ﺍﻟﻠﻪُ ﺑِﻬِﻢُ ﺍﻷﺭْﺽَ ﻭَ ﯾَﺠْﻌَﻞُ ﻣَﻨْﻬُﻢْ ﺍﻟﻘِﺮَﺩَﺓَ ﻭَ ﺍﻟﺨَﻨَﺎﺯﯾﺮَ 19]«]

( ﮔﺮﻭﻫﯽ ﺍﺯ ﺍﻣﺖ ﻣﻦ ﺷﺮﺍﺏ ﻣﯽﺧﻮﺭﻧﺪ ﻭ ﻧﺎﻡ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﯽﻧﻬﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺮﺷﺎﻥ ﺩﻑﻫﺎ ﻭﺁﻭﺍﺯﻫﺎﯾﯽ ﻧﻮﺍﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﺩ . ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺯﻣﯿﻦ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﺯﯾﺮ ﻭ ﺭﻭ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯿﻤﻮﻥ ﻭﺧﻮﮎ ﺩﺭﻣﯽﺁﻭﺭﺩ. ‏)

ﻫ ‏) ﯾﮑﯽ ﺩﯾﮕﺮ ﺍﺯ ﺩﻻﯾﻞ ﺁﻧﺎﻥ، ﺍﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺍﺳﺖ :

«ﺇﻥَّ ﺍﻟﻠﻪَ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺣَﺮَّﻡَ ﺍﻟﻘِﯿﻨَﺔَ ﻭ ﺑَﯿْﻌَﻬَﺎ ﻭ ﺛَﻤَﻨَﻬﺎ ﻭ ﺗَﻌْﻠﯿﻤَﻬَﺎ‏»(ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﺧﺮﯾﺪ ﻭ ﻓﺮﻭﺵ، ﺑﻬﺎ ﻭ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﮐﻨﯿﺰﮎ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻥ ﺭﺍ ﺣﺮﺍﻡ ﮔﺮﺩﺍﻧﯿﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ‏)

ﺟﻮﺍﺏ ﺁﻥ ﭼﻨﯿﻦ ﺍﺳﺖ :

-1 ﺣﺪﯾﺚ ﺿﻌﯿﻒ ﺍﺳﺖ .

-2 ﻏﺰﺍﻟﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ : ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ‏« ﻗﻨﯿﺔ‏» ، ﮐﻨﯿﺰﮐﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺮﺍﺑﺨﻮﺍﺭﯼ ﺁﻭﺍﺯﺑﺨﻮﺍﻧﺪ . ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺍﺳﺖ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺯﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﻭ ﻓﺎﺳﻖ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻓﺘﻨﻪﺍﻧﮕﯿﺰﯼ ﺗﺮﺳﯽﻧﺪﺍﺭﻧﺪ، ﺣﺮﺍﻡ ﺍﺳﺖ. ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﺯ ﻓﺘﻨﻪ ﺍﺭﺗﮑﺎﺏ ﺑﻪ ﺣﺮﺍﻡ ﺍﺳﺖ؛ ﺍﻣﺎ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥﮐﻨﯿﺰ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎﻟﮏ ﺧﻮﺩ، ﺍﺳﺘﻨﺒﺎﻁ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ؛ ﺣﺘﯽ ﮔﻮﺵ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﺁﻭﺍﺯ ﮐﻨﯿﺰ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺮﺩﯼ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﺍﻭﻧﯿﺴﺖ ﻭ ﻗﺼﺪ ﻓﺘﻨﻪﺍﻧﮕﯿﺰﯼ ﻧﯿﺰ ﻧﺪﺍﺭﺩ، ﺟﺎﯾﺰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﻟﯿﻞ ﺁﻥ ﺭﻭﺍﯾﺘﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﺭﯼ ﻭ ﻣﺴﻠﻢ ﺩﺭﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﯽ ﺩﻭ ﮐﻨﯿﺰ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪﯼ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺭﻭﺍﯾﺖ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ . ‏[ ﺍﻻﺣﯿﺎﺀ ﺹ 1148.‏] ﺍﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚﺑﻌﺪﺍً ﺑﯿﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ .

-3 ﮐﻨﯿﺰﮐﺎﻥِ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻥ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻬﻤﯽ ﺍﺯ ﻧﻈﺎﻡ ﺑﺮﺩﮔﯽ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﯾﺞ ﺑﻪ ﺗﺼﻔﯿﻪ ﻭ ﺍﻣﺤﺎﯼﺑﺮﺩﻩﺩﺍﺭﯼ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ، ﺯﯾﺮﺍ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﯾﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪﯼ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﻧﺪﺍﺷﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺩﺭ ﻣﻨﻊ ﺗﻤﻠﮏ ﮐﻨﯿﺰﮐﺎﻥ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻥ ﻭ ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﺧﺮﯾﺪ ﻭ ﻓﺮﻭﺵ ﺁﻧﻬﺎ، ﺩﺭ ﺩﺳﺖﺑﺎﺷﺪ، ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻥ ﺣﺪﯾﺚ ﺩﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﻓﺮﻭﺭﯾﺨﺘﻦ ﺍﺳﺎﺱ ﻭ ﻧﻈﺎﻡ ﺑﺮﺩﮔﯽ ﺍﺳﺖ .

ﻭ ‏) ﺩﻟﯿﻞ ﺩﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﯾﺘﯽ ﺍﺯ ﻧﺎﻓﻊ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﯾﻨﺎﻥ ﺑﺪﺍﻥ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ : ﺍﺑﻦ ﻋﻤﺮ ‏(ﺭﺽ ‏) ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﻻﻏﯽ ﺳﻮﺍﺭ ﺑﻮﺩ، ﺻﺪﺍﯼ ‏« ﻧﯽ‏» ﭼﻮﭘﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﺷﻨﯿﺪ . ﺍﻧﮕﺸﺘﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮔﻮﺵ ﺧﻮﺩ ﻓﺮﻭ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺳﺮﺍﻻﻏﺶ ﺭﺍ ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﺴﯿﺮﯼ ﺩﯾﮕﺮ ﺭﺍ ﻃﯽ ﮐﺮﺩ، ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ : ﻧﺎﻓﻊ ﻣﯽﺷﻨﻮﯼ؟ ﻭﻣﻦ ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ : ﺑﻠﯽ . ﺍﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺭﻓﺘﻦ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﯽﺩﺍﺩ، ﻣﯽﮔﻔﺖ : ﻧﺎﻓﻊ، ﺻﺪﺍﯼ ﻧﯽ ﺭﺍﻣﯽﺷﻨﻮﯼ؟ ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ : ﺑﻠﯽ . ﺗﺎ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﮔﻔﺘﻢ : ﺩﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺷﻨﻮﻡ . ﭘﺲ ﺍﻧﮕﺸﺘﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮔﻮﺵﻫﺎﯾﺶ ﺑﯿﺮﻭﻥﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺭﺍﻩ ﺍﺻﻠﯽ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻭ ﮔﻔﺖ :

« ﺭَﺍَﯾْﺖُ ﺭﺳﻮﻝَ ﺍﻟﻠﻪِ ﯾَﺴْﻤَﻊُ ﺯَﻣﺎﺭَﺓَ ﺭﺍﻉٍ ﻓَﺼَﻨَﻊَ ﻣِﺜْﻞَ ﻫﺬﺍ 20]« ‏]( ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪﺍ ‏(ﺹ ‏) ﺭﺍ ﺩﯾﺪﻡ ﮐﻪ ﺻﺪﺍﯼ ﻧﯽ ﭼﻮﭘﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﺷﻨﯿﺪ ﻭ ﺍﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﺮﺩ . ‏)

ﺍﺑﻮﺩﺍﻭﺩ ﺍﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺭﺍ ﻣﻨﮑﺮ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ؛ ﺣﺘّﯽ ﺍﮔﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺗﺤﺮﯾﻢﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻧﻪﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺁﻧﺎﻥ؛ ﺯﯾﺮﺍ ﺍﮔﺮ ﺷﻨﯿﺪﻥ ﺻﺪﺍﯼ ﻧﯽ ﺣﺮﺍﻡ ﺑﻮﺩ، ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪﺍ ‏(ﺹ ‏) ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻫﻢ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺣﺮﺍﻡﻣﯽﮐﺮﺩ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺣﺮﺍﻡ ﻣﯽﮐﺮﺩ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺣﺮﺍﻡ ﻣﯽﺩﺍﻧﺴﺖ، ﺑﻪ ﻧﺎﻓﻊ ﺍﺟﺎﺯﻩﯼﺷﻨﯿﺪﻥ ﺻﺪﺍﯼ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻤﯽﺩﺍﺩ ﻭ ﺭﺳﻮﻝ ﮔﺮﺍﻣﯽ ‏(ﺹ ‏) ﻗﻄﻌﺎً ﺑﻪ ﻣﻨﻊ ﻭ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺍﯾﻦ ﻣﻨﮑﺮ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﻣﯽﺩﺍﺩﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺳﮑﻮﺕ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮ ﺷﻨﯿﺪﻥ ﺻﺪﺍﯼ ﻧﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ ﺩﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﺣﻼﻝ ﺑﻮﺩﻥ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ .

ﺩﻭﺭﯼ ﺟﺴﺘﻦ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ‏(ﺹ ‏) ﺍﺯ ﺷﻨﯿﺪﻥ ﺻﺪﺍﯼ ﻧﯽ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﻣﺒﺎﺡﻫﺎﯼ ﺩﻧﯿﻮﯼﺍﺳﺖ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﻏﺬﺍ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﮑﯿﻪ ﺯﺩﻥ ﺑﻪ ﭼﯿﺰﯼ ﺩﻭﺭﯼ ﻣﯽﺟﺴﺖ، ﻫﻤﺎﻥﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪﺩﻭﺳﺖ ﻧﻤﯽﺩﺍﺷﺖ ﺷﺐ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺮﺁﺭﺩ ﻭ ﻣﺎﻟﮏ ﺩﯾﻨﺎﺭ ﻭ ﺩﺭﻫﻤﯽ ﺑﺸﻮﺩ ...‏»

ﺯ ‏) ﺩﻟﯿﻞ ﺩﯾﮕﺮ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﯽ، ﺭﻭﺍﯾﺘﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻥ ﻣﯽﺩﺍﺭﺩ :

‏«ﺇﻥَّ ﺍﻟﻐِﻨﺎﺀَ ﯾُﻨْﺒِﺖُ ﺍﻟﻨَّﻔﺎﻕَ ﻓﯽ ﺍﻟﻘَﻠْﺐِ‏»(ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻣﻮﺟﺐ ﺭﻭﯾﺶ ﺑﺬﺭ ﻧﻔﺎﻕ ﺩﺭ ﻗﻠﺐﻫﺎﺳﺖ. ‏)

ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺍﯾﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺍﺯ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮﺍﻣﯽ ‏(ﺹ ‏) ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ، ﺑﻠﮑﻪ ﺭﻭﺍﯾﺘﯽ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺻﺤﺎﺑﯽﭘﯿﺎﻣﺒﺮ؛ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺼﻮﻡ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺩﯾﮕﺮ، ﻧﻈﺮﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻈﺮﯾﻪﯼ ﺍﻭ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﺑﻌﻀﯽ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﻪﻭﯾﮋﻩ ﻣﺘﺼﻮﻓﺎﻥ، ﺑﺮ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﻭﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻭﺍﺯ ﻭ ﻏﻨﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺭﻗّﺖ ﻗﻠﺐ ﻭ ﺍﯾﺠﺎﺩ ﺍﻧﺪﻭﻩ ﻭ ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﮔﻨﺎﻫﺎﻥﻣﯽﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻭ ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ . ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﯾﻦﮔﺮﻭﻩ ﻏﻨﺎ ﺭﺍ ﻭﺳﯿﻠﻪﺍﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺣﯿﺎﺕ ﻭ ﻧﺸﺎﻁ ﺭﻭﺍﻧﯽ ﻭ ﺑﺮﺍﻧﮕﯿﺨﺘﻦ ﺷﻮﻕ ﻭ ﺍﻧﮕﯿﺰﻩﯼ ﺧﻮﺩ ﻣﯽﺩﺍﻧﻨﺪﻭ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ : ﺍﯾﻦ ﻋﻤﻠﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺑﺎ ﺫﻭﻕ، ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻭ ﻣﻤﺎﺭﺳﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮﺩ . ‏«ﻫﺮ ﮐﻪ ﭼﺸﺪ،ﻣﯽﺩﺍﻧﺪ‏» ﻭ ‏« ﺷﻨﯿﺪﻥ ﮐﯽ ﺑﻮﺩ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﯾﺪﻥ .‏»

ﺑﻪ ﻋﻼﻭﻩ ﺍﻣﺎﻡ ﻏﺰﺍﻟﯽ ﺍﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻥ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻧﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺷﻨﻮﻧﺪﻩﯼ ﺁﻥ. ﻫﺪﻑ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻥ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺩﺵ ﻭ ﺻﺪﺍﯾﺶ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺩﯾﮕﺮﺍﻥ ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪﻭ ﺑﺎ ﻣﮑﺮ، ﺩﻭﺳﺘﯽﺍﯼ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻣﯽﺳﺎﺯﺩ ﺗﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻭﺍﺯﺵ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﻨﺪ . ﺑﺎﺯ ﻫﻢ ﻏﺰﺍﻟﯽ ﺁﻭﺍﺯ ﭼﻨﯿﻦ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﯽﺭﺍ ﺣﺮﺍﻡ ﻧﻤﯽﺩﺍﻧﺪ؛ ﺯﯾﺮﺍ ﺍﮔﺮ ﺩﻟﯿﻞ ﺣﺮﻣﺖ، ﺭﻭﯾﺶ ﺑﺬﺭ ﻧﻔﺎﻕ ﺩﺭ ﺩﻝﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ، ﭘﻮﺷﯿﺪﻥ ﻟﺒﺎﺱﻫﺎﯼ ﺯﯾﺒﺎ ﻭﺳﻮﺍﺭﯼ ﻣﺮﮐﺐﻫﺎﯼ ﻓﺎﺧﺮ ﻭ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪﯼ ﺍﺯ ﺳﺎﯾﺮ ﺗﺠﻤّﻼﺕ ﻭ ﺗﻔﺎﺧﺮ ﺑﻪ ﺩﺍﺭﺍﯾﯽﻫﺎ ﻧﻔﺎﻕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻝﻫﺎﻣﯽﮐﺎﺭﺩ، ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮﺍﻥ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺣﺮﺍﻡ ﺩﺍﻧﺴﺖ . ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻏﻨﺎ، ﻓﻘﻂ ﺍﯾﺠﺎﺩ ﻧﻔﺎﻕﺩﺭ ﺩﻝﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ . ﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﺒﺎﺣﯽ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﯽ ﺳﺒﺐ ﺭﻭﯾﺶ ﻧﻔﺎﻕﺩﺭﺩﻝﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮﺩ . ‏[ ﺍﻻﺣﯿﺎﺀ،ﺹ 1151 ‏]

ﺡ ‏) ﺩﻟﯿﻞ ﺩﯾﮕﺮ ﺗﺤﺮﯾﻢﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺁﻭﺍﺯ، ﺣﺮﺍﻡ ﺑﻮﺩﻥ ﺷﻨﯿﺪﻥ ﺻﺪﺍﯼ ﺯﻥ ﺍﺳﺖ . ﻫﻤﺎﻥﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪﺻﺪﺍﯼ ﺯﻥ ﻋﻮﺭﺕ ﺍﺳﺖ . ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﻫﯿﭻ ﺩﻟﯿﻠﯽ ﯾﺎ ﺷﺒﻪ ﺩﻟﯿﻠﯽ ﺍﺯ ﺷﺎﺭﻉ ﻣﻘﺪﺱ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻧﺪﺍﺭﯾﻢ ﮐﻪﺻﺪﺍﯼ ﺯﻥ ﺭﺍ ﻋﻮﺭﺕ ﺑﺪﺍﻧﺪ . ﺯﻧﺎﻥ ﻋﺼﺮ ﻧﺒﻮّﺕ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﺻﺤﺎﺏ، ﺍﺯ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ ‏(ﺹ ‏) ﺳﺆﺍﻝ ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ .ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺑﻪ ﻣﺤﻀﺮ ﺍﻣﻬّﺎﺕ ﺍﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻣﯽﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﯼ ﻗﻀﺎﯾﺎﯼ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺍﺳﺘﻔﺘﺎ ﻣﯽﻧﻤﻮﺩﻧﺪ.

ﺁﻧﺎﻥ ﭘﺎﺳﺦ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺭﺍ ﻣﯽﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ . ﻫﯿﭻ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻣﻨﮑﺮ ﭼﻨﯿﻦﻭﺍﻗﻌﯿﺘﯽ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ . ﺍﮔﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ : ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺻﺤﺒﺖﻫﺎﯼ ﻋﺎﺩﯼ ﭼﻨﯿﻦ ﺍﺳﺖ ﻧﻪﺩﺭ ﻏﻨﺎ ﻭ ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﯽ؛ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ : ﺩﺭ ﺻﺤﯿﺢﻫﺎﯼ، ﺑﺨﺎﺭﯼ ﻭ ﻣﺴﻠﻢ ﺭﻭﺍﯾﺖ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺧﺪﺍ ‏(ﺹ ‏) ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺩﻭ ﮐﻨﯿﺰ ﺭﺍ ﺷﻨﯿﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻧﻨﻤﻮﺩ ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺍﺑﻮﺑﮑﺮ ‏( ﺭﺽ ‏) ﺑﻪﺁﻧﻬﺎ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﮐﺮﺩ، ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‏(ﺹ ‏) ﺑﻪ ﺍﺑﻮﺑﮑﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩ :

‏«ﺩَﻋْﻬُﻤﺎ ﯾﺎ ﺃﺑـَْﺎﺑﮑﺮٍ ﻓَﺎِﻧَّﻬَﺎ ﺍَﯾّﺎﻡُ ﻋِﯿْﺪٍ‏»( ﺍﺑﻮﺑﮑﺮ، ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺎﺭﯼ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺵ؛ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺭﻭﺯﻫﺎﯼ ﻋﯿﺪ ﺍﺳﺖ. ‏)

ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺍﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﻭ ﺩﯾﮕﺮ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻭ ﺗﺎﺑﻌﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻭﺍﺯ ﮐﻨﯿﺰﺍﻥ ﮔﻮﺵ ﻣﯽﺩﺍﺩﻧﺪ .

ﺧﻼﺻﻪ

ﻧﺼﻮﺻﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﺍﻥ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻏﻨﺎ ﺑﺪﺍﻥ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ، ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﯽ ﯾﺎ ﺻﺤﯿﺢ ﻏﯿﺮ ﺻﺮﯾﺢﺍﻧﺪ،ﯾﺎ ﺻﺮﯾﺢ ﻏﯿﺮ ﺻﺤﯿﺢ . ﺣﺘّﯽ ﯾﮏ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﻪ ﺍﺗﺼﺎﻝ ﺳﻨﺪ ﺁﻥ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪﺍ ﺑﺮﺳﺪ ‏(ﻣﺮﻓﻮﻉ ‏) ﻭ ﺩﻟﯿﻞ ﺑﺮﺗﺤﺮﯾﻢ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺑﺎﺷﺪ، ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻧﺪﺍﺭﯾﻢ . ﺗﻤﺎﻡ ﺍﺣﺎﺩﯾﺜﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﺭﻩ ﺭﻭﺍﯾﺖ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂﮔﺮﻭﻫﯽ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﯼ ﻇﺎﻫﺮﯼ، ﻣﺎﻟﮑﯽ، ﺣﻨﺒﻠﯽ ﻭ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﺿﻌﯿﻒ ﺷﻤﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.

ﻗﺎﺿﯽ ﺍﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﻋﺮﺑﯽ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺑﻨﺎﻡ ‏« ﺍﻻﺣﮑﺎﻡ‏» ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ : ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﯼ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻏﻨﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺤﯽﺭﻭﺍﯾﺖ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﻧﻈﺮ ﺍﻣﺎﻡ ﻏﺰﺍﻟﯽ ﻭ ﺍﺑﻦ ﻧﺤﻮﯼ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻟﻌﻤﺪﻩ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﺳﺖ . ﺍﺑﻦ ﻃﺎﻫﺮﻣﯽﮔﻮﯾﺪ : ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﯾﮏ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﻧﺪﺍﺭﯾﻢ . ﺍﺑﻦ ﺣﺰﻡﻣﯽﮔﻮﯾﺪ : ﺗﻤﺎﻡ ﺭﻭﺍﯾﺖﻫﺎ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﯼ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ، ﺑﺎﻃﻞ ﻭ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻫﺴﺘﻨﺪ .

ﺩﻻﯾﻞ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻭ ﻏﻨﺎ ﺭﺍ ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽﺩﺍﻧﻨﺪ

ﺍﯾﻦ ﺑﻮﺩ ﺩﻻﯾﻞ ﺗﺤﺮﯾﻢﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﻏﻨﺎ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﺍﺯ ﺩﺭﺟﻪﯼ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺳﺎﻗﻂ ﮔﺮﺩﯾﺪ ﻭ ﻫﯿﭻ ﮐﺪﺍﻡﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﻧﺒﻮﺩ . ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺩﻻﯾﻞ ﻣﻌﺘﻘﺪﺍﻥ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻏﻨﺎ ﻣﻨﺘﻔﯽ ﺷﺪ، ﺣﮑﻢ ﻏﻨﺎ ﺑﺮ ﺍﺻﻞ ﺍﺑﺎﺣﻪﯼﺁﻥ ﻗﻄﻌﺎً ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ . ﺣﺘﯽ ﺍﮔﺮ ﻧﺼّﯽ ﯾﺎ ﺩﻟﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﺍﺑﺎﺣﻪﯼ ﻏﻨﺎ، ﺩﺭ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ، ﺳﻘﻮﻁﺍﺩﻟّﻪﯼ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺑﺮ ﺍﺑﺎﺣﻪ ﻭ ﺟﻮﺍﺯ ﺁﻥ ﮐﺎﻓﯽ ﺍﺳﺖ؛ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺼﻮﺹ ﺻﺤﯿﺢ ﻭ ﺻﺮﯾﺢ ﺍﺳﻼﻣﯽ، ﺭﻭﺡﺳﻤﺎﺣﺖ،‏[ 21 ‏] ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻭ ﺍﺻﻮﻝ ﮐﻠّﯽ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ.

ﺍﯾﻨﮏ ﺑﯿﺎﻥ ﻣﻮﻭﺍﺭﺩ ﺟﻮﺍﺯ ﻏﻨﺎ :

.1 ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻧﺼﻮﺹ ﺷﺮﯾﻌﺖ؛ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ‏( ﻏﻨﺎ ‏) ﺭﺍ ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽﺩﺍﻧﻨﺪ،ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ، ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ : ﺁﻭﺍﺯﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺩﻭ ﮐﻨﯿﺰ ﺑﺮﺍﯼ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺭﺿﯽﺍﻟﻠﻪ ﻋﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪﯼ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ ‏(ﺹ ‏) ﻭ ﻓﺮﯾﺎﺩ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽﺁﻣﯿﺰ ﺍﺑﻮﺑﮑﺮﺑﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ : ﻭﺳﺎﯾﻞ ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‏(ﺹ ‏) ﺍﯾﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻻﻟﺖ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺮ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ ﺧﻼﻑﻧﻈﺮ ﺑﻌﻀﯽ ﺩﻭ ﮐﻨﯿﺰ ﮐﻮﭼﮏ ﻧﺒﻮﺩﻩﺍﻧﺪ، ﺯﯾﺮﺍ ﺍﮔﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﺩﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺍﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ، ﺗﺎ ﺍﯾﻦﺣﺪّ ﺑﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻭ ﺧﺸﻢ ﮔﯿﺮﺩ .

ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﻣﺎ ﻧﺨﺴﺖ، ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‏(ﺹ ‏) ﺑﺮ ﺍﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﻭﻡ ﺗﻌﻠﯿﻞ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺍﯾﻨﮑﻪ،ﺑﻪ ﯾﻬﻮﺩﯾﺎﻥ ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﺪ ﺩﯾﻦ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺩﯾﻦ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﻭ ﮔﺬﺷﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺩﯾﻦ ﺣﻨﯿﻒ،ﭘﺎﮎ ﻭ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﮔﺮﺩﺍﻧﯿﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﯾﻦ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺮ ﺧﻮﺏ ﺟﻠﻮﻩ ﺩﺍﺩﻥ ﺳﯿﻤﺎﯼ ﺍﺳﻼﻡ ﻧﺰﺩﺩﯾﮕﺮﺍﻥ ﺭﻋﺎﯾﺖ ﺟﻮﺍﻧﺐ ﺁﺳﺎﻧﮕﯿﺮﯼ ﻭ ﺑﺨﺸﺶ ﻭ ﺳﻤﺎﺣﺖ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻣﻄﻠﻮﺏ ﺍﺳﺖ.

ﺑﺨﺎﺭﯼ ﻭ ﺍﺣﻤﺪ ﺍﺯ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺭﺿﯽ ﺍﻟﻠﻪ ﻋﻨﻬﺎ ﺭﻭﺍﯾﺖ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﻓﺎﻣﯿﻞ ﺧﻮﺩ ﺭﺍﺑﻪ ﻋﺮﻭﺳﯽ ﯾﮏ ﻣﺮﺩ ﺍﻧﺼﺎﺭﯼ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩ. ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ‏(ﺹ ‏) ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻓﺮﻣﻮﺩ :

‏«ﯾﺎ ﻋَﺎﯾﺸَﺔُ ﻣـَْﺎ ﮐﺎﻥَ ﻣَﻌَﻬُﻢ ﻣِﻦْ ﻟَﻬْﻮٍ؟ ﻓﺈﻥَّ ﺍﻷﻧْﺼَﺎﺭ ﯾُﻌْﺠِﺒُﻬُﻢُ ﺍﻟﻠَّﻬْﻮُ‏»( ﻋﺎﯾﺸﻪ، ﭼﺮﺍ ﺗﻔﺮﯾﺢ ﻭ ﺷﺎﺩﯼ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ؟ ﺍﻧﺼﺎﺭ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺮﯾﺢ ﻭ ﺷﺎﺩﯼ ﻋﻼﻗﻪﯼ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ‏)

ﺍﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ ﺍﺯ ﺍﺑﻦ ﻋﺒﺎﺱ ﺭﻭﺍﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﻓﺎﻣﯿﻞ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﺮﺩ ﺍﻧﺼﺎﺭﯼﺷﻮﻫﺮ ﺩﺍﺩ . ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪﺍ ‏(ﺹ ‏) ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩ :

« ﺍَﻫْﺪَﯾْﺘُﻢ ﺍﻟْﻔَﺘـَْﺎﺓَ؟ ﻗَﺎﻟﻮُﺍ ﻧَﻌَﻢْ ﻗﺎﻝَ : ‏« ﺃﺭْﺳَﻠْﺘُﻢ ﻣَﻌَﻬﺎ ﻣﻦ ﯾُﻐَﻨِّﯽ؟ ﻗﺎﻟَﺖْ : ﻻَ، ﻓَﻘﺎﻝَ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠﻪِ ‏(ﺹ ‏) ﺍِﻥَّﺍﻷﻧْﺼﺎﺭَ ﻗَﻮْﻡٌ ﻓﯿﻬﻢ ﻏَﺰْﻝٌ ﻓَﻠَﻮْ ﺑَﻌَﺜْﺘُﻢ ﻣَﻌَﻬَﺎ ﻣَﻦْ ﯾَﻘﻮﻝُ : ﺃﺗَﯿْﻨَﺎﮐُﻢْ ﺃﺗَﯿْﻨَﺎﮐُﻢْ ﻓَﺤَﯿَّﺎﻧﺎ ﻭ ﺣَﯿَّﺎﮐﻢُ‏»(ﺁﯾﺎ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺩﺧﺘﺮ ﻫﺪﯾﻪ ﺩﺍﺩﻩﺍﯾﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ : ﺁﺭﯼ، ﻓﺮﻣﻮﺩ : ﺁﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﺭﺍ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﻭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩﺍﯾﺪ ﺗﺎ ﺁﻭﺍﺯﺑﺨﻮﺍﻧﺪ؟ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ : ﻧﻪ . ﭘﺲ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩ : ﻣﯽﺩﺍﻧﯿﺪ ﺍﻧﺼﺎﺭ ﻣﺮﺩﻣﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻧﺸﺎﻥﺁﻭﺍﺯ ﻣﺘﺪﺍﻭﻝ ﻭ ﺭﺳﻢ ﺍﺳﺖ. ﭼﻪ ﺧﻮﺏ ﺍﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﮕﻮﯾﺪ : ‏« ﺃﺗَﯿْﻨَﺎﮐُﻢْ ﺃﺗَﯿْﻨَﺎﮐُﻢْﻓَﺤَﯿﻮﻧَّﺎ ﻧُﺤﯿِّﯿﮑُﻢْ‏» ﻣﺎ ﻧﺰﺩ ﺷﻤﺎ ﺁﻣﺪﯾﻢ؛ ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺳﻼﻡ ﻭ ﺗﺒﺮﯾﮏ ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ ﻭ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺗﺤﯿﺖﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ. ‏)

ﻧﺴﺎﯾﯽ ﻭ ﺣﺎﮐﻢ ﺍﺯ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺭﻭﺍﯾﺖ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ: ﺑﻪ ﺟﺸﻦ ﻋﺮﻭﺳﯽ ﺭﻓﺘﻢ . ﺩﯾﺪﻡ ﻗﺮﻇﺔﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﻭ ﺍﺑﻮ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﺍﻧﺼﺎﺭﯼ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﮐﻨﯿﺰﺍﻧﯽ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥﻫﺴﺘﻨﺪ . ﮔﻔﺘﻢ :

ﺍﯼ ﯾﺎﺭﺍﻥ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ، ﺍﯼ ﺑﺪﺭﯾﺎﻥ، ﺩﺍﺭﯾﺪ ﺑﻪ ﺁﻭﺍﺯ ﮐﻨﯿﺰﺍﻥ ﮔﻮﺵ ﻣﯽﺩﻫﯿﺪ؟! ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺍﺩﻧﺪ : ﺑﻨﺸﯿﻦ . ﺍﮔﺮﻣﺎ ﺭﺍ ﻣﯽﺧﻮﺍﻫﯽ ﺑﺎ ﻣﺎ ﮔﻮﺵ ﺩِﻩ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻧﻤﯽﺧﻮﺍﻫﯽ ﺑﺮﻭ؛ ﺯﯾﺮﺍ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ ‏(ﺹ ‏) ﺍﺟﺎﺯﻩﯼ ﺷﺎﺩﯼ ﻭﺳﺮﻭﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻋﺮﻭﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﺑﻦ ﺣﺰﻡ ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﺑﻦ ﺳﯿﺮﯾﻦ ﺭﻭﺍﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﯼ ﺑﺎ ﮐﻨﯿﺰﺍﻧﺶ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺁﻣﺪ . ﻧﺰدﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺭﻓﺖ ﻭ ﮐﻨﯿﺰﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﻓﺮﻭﺵ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ. ﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻪﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﮐﻨﯿﺰﺍﻥ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺩﺍﺩ ﺁﻭﺍﺯ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ . ﭘﺲ ﺍﻭ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺁﻭﺍﺯ ﺭﺍ ﺷﻨﯿﺪ . ﺍﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﭘﺲﺍﺯ ﭼﺎﻧﻪ ﺯﺩﻥ ﺑﺎ ﻓﺮﻭﺷﻨﺪﻩ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﺍﻓﻖ ﺭﺳﯿﺪ ﻭ ﺁﻥ ﮐﻨﯿﺰﮎ ﺭﺍ ﺧﺮﯾﺪ . ﺳﭙﺲ ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﻧﺰﺩ ﺍﺑﻦﻋﻤﺮ ﺁﻣﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ : ﺍﯾﻦ ﺍﺑﻮﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻤﺎﻥ ﮐﻨﯿﺰﮎ ﺭﺍ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺩﺭﻫﻢ ﻓﺮﻭﺧﺘﻢ، ﺍﻣّﺎ ﻓﺮﯾﺐ ﺧﻮﺭﺩﻩﺍﻡ ! ﺍﺑﻦ ﻋﻤﺮﻧﺰﺩ ﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﻔﺖ : ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺩﺭﻫﻢ ﻗﯿﻤﺖ ﻭﺍﻗﻌﯽ ﺍﯾﻦ ﮐﻨﯿﺰﮎ ﻧﯿﺴﺖ . ﯾﺎ ﺗﻮﻓﻖﮐﻦ ﻭ ﻣﺎﺑﻘﯽ ﭘﻮﻝ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻭ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯ ﯾﺎ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺭﺍ ﻓﺴﺦ ﮐﻦ ﻭ ﮐﻨﯿﺰﮎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﺍﻥ .

ﻋﺒﺪﺍﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻔﺖ : ﮐﻨﯿﺰﮎ ﺭﺍ ﭘﺲ ﻣﯽﺩﻫﻢ . ﺍﺑﻦ ﺣﺰﻡ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ : ﺍﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺁﻭﺍﺯ ﮐﻨﯿﺰﮎ ﺭﺍ ﺷﻨﯿﺪﻩﺑﻮﺩ. ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺩﻟﯿﻞ ﺑﺮﺍﯼ ﺧﺮﯾﺪ ﺗﻼﺵ ﮐﺮﺩ . ﺍﯾﻦ ﺳﻨﺪﯼ، ﺻﺤﯿﺢ ﺍﺳﺖ؛ ﻧﻪ ﺁﻥ ﺳﻨﺪﻫﺎﯼ ﺟﻌﻠﯽ ﻭ ﺑﺎﻓﺘﻪﺷﺪﻩ .

ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺭﺍ ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽﺩﺍﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ :

« ﻭ ﺇﺫَﺍ ﺭَﺍَﻭْ ﺗَﺠَﺎﺭَﺓً ﺃﻭْ ﻟَﻬْﻮٍ ﺍﻧْﻔَﻀُّﻮﺍ ﺇﻟـَﯿْﻬَﺎ ﻭَ ﺗَﺮَﮐُﻮﮎَ ﻗﺎﺋِﻤًﺎ ﻗُﻞْ ﻣﺎ ﻋِﻨْﺪَ ﺍﻟﻠﻪ ﺧَﯿْﺮٌ ﻣِﻦَ ﺍﻟﻠَّﻬْﻮِ ﻭ ﻣِﻦَ ﺍﻟﺘِّﺠَﺎﺭَﺓِﻭَ ﺍﻟﻠﻪُ ﺧَﯿْﺮُ ﺍﻟﺮَّﺍﺯِﻗﯿﻦَ 2]«2]

( ﭼﻮﻥ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﺘﺪ، ﯾﺎ ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ، ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺁﻥ ﺭﻭﯼ ﺁﻭﺭ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ، ﻭ ﺗﻮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﯿﮑﻪﺍﯾﺴﺘﺎﺩﻩﺍﯼ، ﺗﺮﮎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ . ﺑﮕﻮ : ‏« ﺁﻧﭽﻪ ﻧﺰﺩ ﺧﺪﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﻭ ﺍﺯ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﺘﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺧﺪﺍﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺭﻭﺯﯼﺩﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﺳﺖ . ‏)

ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺁﯾﻪ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﻟﻬﻮ ﻭ ﺷﺎﺩﯼ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﺬﻣﺖ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﻣﮕﺮﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻭﺳﯿﻠﻪﯼ ﺁﻥ، ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺍﺯ ﺧﻄﺒﻪﯼ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎﺯ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ . ﻟﻬﻮ ﻧﻮﻋﯽ ﺷﺎﺩﯼ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻗﺪﻭﻡﮐﺎﺭﻭﺍﻥ ﺗﺠﺎﺭﺗﯽ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﻮﺍﺯﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺩﻑ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺟﺮﺍ ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ.

ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺩﯾﮕﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ ﭼﻪ ﺍﺯ ﺻﺤﺎﺑﻪ ‏«ﺭﺽ‏» ﺭﻭﺍﯾﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﻋﻤﻼً ﺩﺭ ﺷﻨﯿﺪﻥ ﻏﻨﺎﻭ ﺁﻭﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮﺩﻧﺪ ﯾﺎ ﺣﺪﺍﻕ ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺷﺪﯾﻦ ﺁﻥ ﺳﮑﻮﺕ ﻣﯽﻧﻤﻮﺩﻧﺪ . ﺍﺻﺤﺎﺏ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺍﻟﮕﻮﯼ ﺍﻣﺖ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍﻩ ﻫﺪﺍﯾﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻃﺮﯾﻖ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ . ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﻧﯿﺰﺭﻭﺍﯾﺖ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺟﻤﺎﻉ ﺍﻣﺘّﺖ ﺑﺮ ﺍﺑﺎﺣﻪﯼ ﺷﻨﯿﺪﻥ ﻏﻨﺎ ﺟﺎﺭﯼ ﺍﺳﺖ؛ ﻫﻤﺎﻥﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﺍً ﺫﮐﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪﺷﺪ

2. از نظر روح و قواعد اسلامی؛

آواز خوانی در ذات خود امری طبیعی است، زیرا نغمه‌ی دل و احساس است و در آن زیانی نیست. مگر نه این است که آوازخوانی از طیبات دنیاست و روان‌ها از آن لذت می‌برند، و خردها و فطرت‌های پاک آن را نیک و پسندیده می‌داندو گوش‌ها را نوازش می‌دهد، همانگونه که غذای گوارا لذت‌بخش معده است. هماهنگونه که منظره‌ی زیبا لذت چشم، و بوی خوب لذت بینی است، شنیدن آواز دلنواز، برای گوش لذتبخش است. سؤال این است: آیا طیبات و آن چه سبب لذت می‌شود در اسلام حلال است یا حرام؟

می‌دانیم که خداوند متعال قوم بنی اسرائیل را به سبب اعمال بدی که انجام دادند، مجازات کرد و بعضی پاکیزه‌ها و مباحات را بر آنان حرام گردانید؛ آنجا که می‌فرماید:   (فَبِظُلْمٍ مِنْ الَّذِینَ هـَْادُو حَرَّمْنَا عَلَیْهِمْ اُحِلَّتْ لَهُمْ و بِصَدِّهِم عَنْ سَبیلِ اللهِ کثِیراً *و أخْذِهِمُ الرِّبـَْا و قَدْ نُهُو عَنْهُ وَ أکْلِهِم أمْوَالَ النَّاسِ بِالْبـَْطِلِ)[23]

(پس به سزای ستمی که از یهودیان سر زد و به سبب آنکه [مردم را] بسیار از راه خدا بازداشتند چیزهای پاکیزه‌ای را که بر آنان حلال شده بود، حرام گردانیدیم. و به سبب ربا گرفتنشان –با آنکه از آن نهی شده بودند- و به ناروا مال مردم خوردنشان)

هنگامی که خداوند متعال محمد (ص) را به پیامبری امت مبعوث گردانید، عنوان رسالت ایشان را د رکتاب‌های انبیای پیشین این گونه بیان داشت:

(الَّذِی یَجِدُونَه مَکْتُوباً عَنْدَهُمْ فی التَّوْراةِ وَ الإنْجیل یَاْمُرُهُمْ بِالمَعْرُوفِ وَیْنَهـَْاهُمْ عَنِ المُنْکَرِ و یُحِلَّ لهم الطَّیِّباتِ و یُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الخَبائِثَ وَ یَصْنَع عَنْهُمْ إصْرَهُمْ و الأغْلالَ الّتی کانَتْ عَلَیْهِمْ)[24]

(کسی که نام او را نزد خود در تورات و انجیل نوشته می‌یابند [همان پیامبری] که آنان را به کار پسندیده فرمان می‌دهد و از کار ناپسند باز می‌دارد و برای آنان چیزهای پاکیزه را حلال و چیزهای ناپاک را حرام می‌گرداند و از [دوش] آنان قید و بندهایی را که برایشان بوده است بر‌می‌دارد.)

خداوند در اسلام و قانون شریعت هر مورد پاکی که از نظر روان و اندیشه‌ی سالم بشری گوارار و خوشایند باشد، برای رحمت به بندگان خود و اثبات اینکه رسالت، یک رسالت جهانی و جاودانی است حلال و مباح کرده است. خداوند متعال می‌فرماید:

(یَسْألُونَکَ ماذا اَحَلَّ اللهُ لَهُمْ قُلْ اَحَلَّ لکُمْ الطَّیِّباتِ)[25]  (از تو می‌پرسند: چه چیز برای آنان حلال شده است؟ بگو چیزهای پاکیزه برای شما حلال گردیده.)

خداوند متعال اجازه نمی‌دهد که هیچ کس چه برای خود چه برای دیگران، موردی از آن پاکی‌ها را که خود روزی مردم قرار داده، حرام گرداند؛ هر چند در آن تحریم، نیب پاک باشد و قصد تقرب به خدا هم وجود داشته باشد، زیرا تحلیل و تحریم فقط از آن خداوند متعال است و در حیطه‌ی کاربندگان نیست. خداوند متعال می‌فرماید:       (قُلْ أرَأیْتُم مـَْا اَنْزَلَ اللهُ لَکُمْ مَنْ رِزْقٍ فَجَعَلْتُم مِنْهُ حراماً و حلالاً قُلْ اللهُ أذِنَ لَکُمْ أمْ عَلَی اللهِ تَفْتَرُون)[26]

(بگو: به من خبر دهید آن چه از روزی که خدا بر شما فرود آورده [چرا] بخشی از آن را حرام و بخشی را حلال گردانیده‌اید. بگو: آیا خدا به شما اجازه داده یا بر خدا دروغ می‌بندید؟)

خداوند متعال تحریم حلال‌های خود را همانند تحلیل حرام‌ها قرار داده است. هر دو شق آن سبب خشم و عذاب پروردگار می‌شود و خداوند متعال فاعل چنین کاری را به خسرانی روشن و آشکار و گمراهی سخت، خواهد کشاند، همچنان که مردمان عصر جاهلی را به سبب انجام چنین عملی مورد سرزنش و عتاب قرار داده است و می‌فرماید:

(لَقَدْ خَسِرَ الَّذِینَ قَتَلُوا أوْلادَهُمْ سَفَهاً بَغَیْرِ عِلْمٍ وَ حَرَّمُوا ما رَزَقَهُم اللهُ افْتِراءً عَلَی اللهِ قَدْ ضَلُّوا وَ ما کانُوا مُهْتَدِینَ)[27]

(کسانی که روی بی‌خردی و نادانی فرزندان خود را کشته‌اند و آن چه را خدا روزیشان کرده بود –از روا افترا به خدا- حرام شمرده‌اند سخت زیان کرده‌اند. آنان به راستی گمراه شده و هدایت نیافته‌اند.)

اگر به دقت بنگریم در می‌یابیم که علاقه به موسیقی و آواز ریشه در غریزه‌ی انسانی و فطرت بشری دارد، تا آنجا که کودک شیرخوار در گهواره‌اش با آواز زیبا ساکت می‌شود و از گریه باز می‌ماند. روح کودک آن چه را که سبب گریه‌اش شده، فراموش می‌کند و به سوی صدای آواز زیبا متمایل می‌شود. به همین دلیل است که مادران، مربّیان و دایه‌های شیرده از گذشته تا به امروز آواز و صدای زیبا را برای ساکت نمودن و آرامش خاطر کودکان خود، برگزیده‌اند. پرندگان و حیوانات هم از صدای زیبا و نغمه‌های موزون تحت تأثیر قرار می‌گیرند، تا آنجا که غزالی در کتاب «احیا» می‌گوید: هر کسی تحت تأثیر آواز خوب قرار نگیرد، انسانی ناقص و خارج از اعتدال و دور از معنویت است و به سبب طبیعت غلیظ و قساوت روان از حدود زیباگرایی پرندگان و چهارپایان فراتر نرفته است. شتر با وجود طبعیت کودن خود از آواز و نغمه‌های ساربان متأثر می‌شود، به گونه‌ای که وزن بار سنگین خود را احساس نمی‌کندو مسافت‌های طولانی را به سبب نشاطی که آوازی دل‌انگیز در او ایجاد می‌کند، کوتاه می‌بیند. در حقیقت نغمه‌های ساربان، شتر را سرمست می‌کند. شتر با شنیدن آواز ساربان، گردنش را دراز می‌کند و با دقت به آن گوش می‌دهد و شتابان به راه خود ادامه می‌دهد تا آنجا که می‌بینی از فرط شادی بارها و محمل‌هایش تکان می‌خورند. حال که دریافتیم علاقه‌مندی به آواز خواندن و شنیدن، غریزی و فطری است، آیا می‌توان گفت که دین برای نبرد با غرایز و فطرت‌ها و سرکوب آنها آمده است؟ هرگز: رسالت دین آراستگی و کمال انسان و توجیه آن در جهت تحقق خواسته‌های فطری و پاک انسانی است. امام ابن تیمیه (رض) می‌گوید:

«اِنَّ الأنْبیاءَ قَدْ بُعِثوُا بِتَکْمیلِ الْفِطْرَةِ و تَقْریرِهـْا لا بِتَبْدِیلِها و تَغْیِیرِها»  (انبیا برای تکمیل فطرت و تثبیت آن مبعوث شده‌اند، نه برای سرکوبی و تغییر آن.)

مصداق آن، حدیث پیامبر گرامی است. هنگامی که آن حضرت وارد مدینه شد و دید که مردمان آنجا برای شادی و تفریح خود دو روز سال را جشن می‌گیرند. حضرت (ص) فرمود: «ما هذان الیَوْمانِ» (مناسبت این دو روز چیست؟) آنان گفتند: در دوره جاهلی در آن دو روز به بازی و تفریح می‌پرداختیم. پیامبر (ص) فرمود:      «اِنَّ الله قَدْ اَبْدَلَکُمْ بِهِمَا خَیْراً مَنْها: یَوْمُ الأضْحـَْی وَ یَوْمُ الفِطْرِ»[28]

(خداوند در عوض آن دو روز، دو روز بهتر را به شما عطا فرموده؛ روز عید قربان و روز عید فطر.)

عایشه ام المؤمنین می‌گوید: «همان طور که من به حبشی‌هایی که در مسجد مشغول بازی بودند نگاه کردم تا پیامبر خسته شدند. برای همین است که همه باید نیاز و احساسات دختران جوان و کم سن و سالی را که علاقه به تفریح دارند در نظر بگیرید.»[29] اگر قبول کنیم که آواز خوانی لهو و لعب است، پس شریعت آن را حرام نکرده است، جدیّت صرف و سخت کوشی دائمی صبر و حوصله‌ی انسان را سر می‌آورد. نیاز به شادی و تفریح، نیازی فطری است که نیروی انسان را تقویت می‌کند.

پیامبر (ص) خطاب به حنظله –هنگامی که با عیال و فرزندانش به بازی و شوخی پرداخته بود و حالتش با هنگامی که در محضر رسول خدا حضور داشت، تغییر یافته بود و می‌پنداشت منافق شده است- فرمود: «حنظله، زندگی ساعت، ساعت است.» (روایت از مسلم.)

علی ابن ابی‌طالب (رض) می‌گوید: «دل خودتان را ساعت به ساعت شاد نمایید، زیرا دل هر گاه ناراحت شود کور می‌گردد» در جایی دیگر می‌گوید: «روح‌ها هم مانند بدن‌ها خسته می‌شوند. برای شادی و نشاط، آنها را با لطایف و ظرایف حکیمانه، فعال و نیرومند سازید.» ابودردا، یکی از صحابی پیامبر (ص) می‌گوید: «من نفس خود را به بعضی از بازی‌ها و لهو و لعب شاد می‌نمایم تا در کارهای جدی و حقیقی توان و نیرو بگیرد.» امام غزالی در جواب کسانی که می‌گویند، آوازخوانی لهو و لعب است، می‌گوید: «درست است که غنا لعو و لعب است، ولی باید اعتراف کرد تمام ابعاد دنیا لهو و لعب است. شوخی‌های زن و شوهر لهو است به جز عمل زناشویی که سبب وجود فرزند است. بنابراین هر گونه شوخی که در آن فحش و ناسزاگویی نباشد، حلال است و این حکم از رسول خدا (ص) و یارانش به دست می‌آید. کدام لهو بالاتر از لهو حبشیان زنگی‌ها در مسجد پیامبر (ص) است که اباحه‌ی آن از طریق نصّ صریح و صحیح ثابت شده است. به علاوه من می‌گویم: لهو، نشاط‌بخش دلهاست و کاهش‌دهنده‌ی ناراحتی‌ها و فشارهای فکری، زیرا اگر دل خسته و ناتوان شود کور می‌گردد. استراحت و آرامش دل سبب می‌شود برای کارهای جدی و سخت آمادگی کافی به دست می‌آید جهت مواظبت فکر و اندیشه لازم است که انسان برای نمونه روز جمعه را تعطیل کند؛ زیرا تعطیلی یک روز موجب به وجود آمدن نشاط و شادی در سایر روزها می‌شود. هر کسی که بخواهد مواظب همه‌ی نمازهای سنت در تمام اوقات باشد، لازم است که در بعضی اوقات بعضی از ساعات را برای خود تعطیل کند. به همین سبب است که نماز خواندن مستحب در بعضی از اوقات کراهت دارد. اغلب روزهای تعطیل به وجود انسان کمک می‌کند. لهو نیز پشتیبانی است بر کارهای جدّی و واقعی. باید اعتراف کرد که انسان قادر نیست پیوسته اعمال جدی محض و حقیقت‌های تلخ را تحمل کند. جز روان پیامبران الهی (ع) بنابراین لهو و لعب داروی خستگی‌های روحی و فکری، است و لازم است لهو، غنا و شوخی مباح باشند به شرط آنکه شوخی و مزاح دایمی و همیشگی نشوند. همان‌گونه که مصرف داروی زیاد مضرّ جسم است، مصرف لهو و شوخی زیاد، باعث تباهی روح و اندیشه می شود. اگر از، انجام لهو، مقصود و نیّت خیر باشد، موجب تقرّب به درگاه خداوند می‌شود؛ البته از بسیاری کسان هستند که تحت تأثیر آواز و موسیقی لطیف، به انجام اعمال خوب و صفات شایسته تحریک می‌شوند؛ امّا مقصود ما لهوی است که سبب لذّت و استراحت محض می شود؛ پس اگر لهو و غنا موجب تحریک انسان به سوی اعمال نیک و صفات پسندیده شود، در آن صورت لهو سنّت است؛ یعنی بر نقصانی مدارج عالی کمال دلالت دارد، زیرا انسان کامل و وارسته کسی است که برای استراحت دادن به قلبش جز به حق به هیچ محرکی نیاز ندارد. ولی باید دانست که حسنات نیکوکاران، سیّئات مقربان است. آنان کسانی‌اند که به علم معالجه‌ی دل‌ها و راه کشاندن آنها به سوی حق و واقعیت احاطه‌ی کامل دارند.

نتیجه می‌گیریم که استراحت دادن به دل با امثال این امور، داروی نافعی است و از آن بی‌نیاز نخواهیم بود. پایان کلام غزالی در کتاب الاحیاء، کتاب السّماع، ص1153-1152. این کلامی نفیس است که روح واقعی اسلام را بیان می‌کند.

کسانی که آواز خوانی را جایز می‌دانند

آن چه بیان شد نظر کسانی بود که غنا را مباح دانسته‌اند. دلایل آنان از نصوص و قواعد اسلام منبعث گردیده است، که کاملاً کفایت می‌کند. و پاسخی است به نظر آن عده که معتقد به اباحه‌ی غنا نیستند. در صورتی که بسیاری از اصحاب و تابعان، همچنین توابع و فقهای آنان به جواز و اباحه‌ی آن نظر داده‌اند.

برای ما همین قدر کافی است که مردمان مدینه با آن همه ورعی که داشتند و علمای ظاهری با آن همه تمسّک و دستاویزی که به ظواهر نصوص داشتند و عالمان صوفیه با آن تشدّد و سختگیری که پیوسته عزائم را بر رخصت‌ها ترجیح می‌داده‌اند رأی به اباحه‌ی آوازخوانی و سماع آن داده‌اند.

امام شوکانی در کتاب «نیل الاوطار» می‌گوید: نظر اهل مدینه و موافقان آنان، از علمای ظاهری و گروهی از صوفیان، بر جواز رخصت‌ غنا است، اگر چه همراه عود و نی سروده و خوانده شود.

استاد ابو منصور بغدادی شافعی در کتاب خود در مبحث سماع روایت می‌کند که عبدالله بن جعفر در آوازخوانی اشکالی نمی‌دید. آهنگ‌ها را برای کنیزان خود ترتیب می‌داد و با تار و عود آن آواز را از آنان می‌شنید. این واقعه در زمان امیرالمؤمنین علی (رض) اتفاق افتاد. همچنین ایشان-استاد ابو منصور بغدادی شافعی- جواز و اباحه‌ی غنا را از قاضی شریح، سعید بن مسیب، عطا بن ابی رباح، زهری و شعبی نیز روایت کرده است.

امام الحرمین در کتاب «النهایة» و «ابن ابی الدنیا» می‌گوید: از مورّخان با روایت صحیح بیان شده است که عبدالله بن زبیر کنیزان و جاریه‌هایی نوازنده داشته است. ابن عمر (رض) بر ایشان وارد شد و دید عودی کنار اوست. گفت: ای صحابی رسول خدا، این چیست؟ ابن عمر، عود را بر داشت و به دقّت در آن نگریست و گفت این میزان شامیان است؟ ابن زبیر در پاسخ ابن عمر گفت: آری، خردها را به آن می‌سنجیم.

حافظ ابو محمد بن حزم در رساله‌ی خود و در مبحث سماع آوازخوان با سندی از ابن سیرین روایت می‌کند و می‌گوید: «مردی با کنیزانی به مدینه آمد و نزد ابن عمر رفت و در میان آن کنیزان، کنیزکی دف می‌زد و می‌نواخت. مردی آمد و برای خرید آن کنیزک چانه زد. ابن عمر به صاحبت کنیزان گفت: تو را به مردی معرفی می‌کنم که در معامله به مراتب از این یکی بهتر است. آن مرد گفت: ابن عمر، او کیست؟ پاسخ داد: عبدالله بن جعفر است. آن مرد کنیزان را به عبدالله بن جعفر نشان داد و به یکی از آن جاریه‌ها گفت: این عود را بردار. کنیزک عود را برداشت شروع به خواندن آواز کرد. عبدالله بن جعفر برای خرید او با آن مرد به معامله پرداخت و سپس نزد ابن عمر آمد والی آخر. (این داستان پیش از این بیان شده بود).

صاحب کتاب «عقد الفرید» علاّمه ادیب ابوعمر اندلسی، روایت می‌کند که عبدالله بن عمر بر ابن جعفر وارد شد. جاریه و عودی را در سرای ایشان داد. ابن جعفر از ابن عمر پرسید: در این اشکالی هست؟ ابن عمر گفت: خیر، در آن اشکالی نمی‌بینم. ماوردی روایت می‌کند که معاویه و عمروبن عاص نزد ابن جعفر می رفتند و به عود گوش می‌دادند. ابوالفرج اصفهانی روایت کرده است که عزةالمیلاء آواز با عود را با شعر حسان بن ثابت می‌سرود. ابن سمعانی اجازه‌ی آوازخوانی را از طاووس روایت می‌کند.

ادفوی، می‌گوید: عمر بن عبدالعزیز قبل از خلافتش آواز کنیزان را می‌شنید. این روایت را ابین قتیبه و صاحب الإمتاع به قاضی مدینه، سعد بن ابراهیم بن عبدالرحمان زهری که از تابعین بود نسبت می‌دهند و ابویعلی خلیلی در کتاب ارشاد در مورد عبدالعزیز بن سلمه ماجشون، مفتی مدینه روایت می‌کند.

رویانی از قفّال روایت می‌کند که مذهب مالک بن انس آواز خواندن را با موسیقی مباح می‌داند. استاد ابومنصور فورانی، روایتی در باره‌ی جواز نواختن عود آورده است. ابوطالب مکی در کتاب «قوت‌القلوب» از شعبه روایت کرده است در خانه‌ی منهال بن عمر –محدث مشهور- صدای تنبور شنیده است..

ابوالفضل بن طاهر در بخش سماع کتاب خود، روایت کرده است که میان اهل مدنیه اختلافی در مورد مباح بودن عود نیست. ابن نحوی در کتاب «العمده» می‌گوید: «ابن طاهر گفته است که اباحه‌ی عود، اجماع اهل مدینه است.» و ابن طاهر می‌گوید: نظر تمام علمای ظاهری بر این قول است. ادفوی می‌گوید: در نوازندگی ابراهیم بند سعد–که بیان شد- هیچ اختلافی نیست و آن دلیلی دیگر بر اباحه‌ی آن است.

ماوردی، اباحه‌ی عود را از بعضی علمای شافعیه نقل کرده است. همچنین ابوالفضل بن طاهر از ابواسحاق شیرازی، و اسنوی در «المهمات» از رویانی و ماوردی، و ابن نحوی از استاد ابو منصور، و ابن الملقن در «العهده» از ابن طاهر، و ادفوی از شیخ عزالدین بن عبدالسلام، و صاحب «الامتاع» از ابوبکربن‌عربی و ادفوی، به طور کلی تمام اینها شنیدن آواز را با آلات موسیقی حلال دانسته‌اند.

اما آواز بدون آلات موسیقی؛ ادفوی در کتاب «الامتاع» گفته است: غزالی در بعضی از تألیفات فقهی‌اش، اتفاع علما را به حلال بودن آواز بدون موسیقی روایت کرده است. ابن طاهر، اجماع اصحاب و تابعان را بر حلال بودن آن نقل نموده است. تاج‌العزاری و ابن قتیبه می‌گویند: اهل حرمین بر حلیت آن اجماع دارند. همچنین در اهل حجاز پیوسته، حتی در بهترین روزهای سال که عبادت و اذکار در آن مأثور می‌بود، به آن اجازه می‌دادند. ابن نحوی در کتاب «العهدة» در مورد خواندن و شنیدن آواز می‌گوید: گروهی از اصحاب و تابعان و پیروان تابعان به اباحه‌ی آن نظر داده‌اند. در میان اصحاب، عمر –بنابه روایت ابن عبدالبر و دیگران- و عثمان –بنا به روایت ماوردی و صاحب «البیان و رافعی- و عبدالرحمان بن عوف- بنا به روایت ابن قتیبه- و ابو مسعود انصاری –بنابه روایت بیهقی- و بلال و عبدالله بن ارقم و اسامه بن زید –بنابه روایت بیهقی- و حمزه –بنابه روایت صحیح- و ابن عمر –بنا به روایت ابن عبدالبر- و عبدالله بن عمرو –بنابه روایت زبیر بن بکار- و قزطةبن کعب –بنابه روایت ابن قتیبه- و خوات بن جبیر و رباح المعترف –بنابه روایت صاحب الاغانی- و مغیره بن شعبه –بنابه روایت ابوطالب مکی- و عمروبن عاص –بنابه رویات ماوردی- و عایشه و ربیع –بنابه روایت صحیح بخاری و دیگران به اباحه و جواز و سماع آن فتوا داده‌اند.

همچنین تابعانی همچون: سعید بن مسیب، سالم بن عبدالله بن عمر، ابن حسان، خارجه بن زید، شریح قاضی، سعید بن جبیر، عامر شعبی، عبدالله بن ابی عتیق، عطاءبن ابی رباح، محمد بن شهاب زهری، عمر بن عبدالعزیز و سعد بن ابراهیم زهری. همگی خواندن و شنیدن آواز را مباح می‌دانند. اما در میان پیروان تابعان افراد بی‌شماری به اباحه‌ی غنا نظر داده‌اند؛ از جمله: ائمه‌ی اربعه، ابن عینیه، جمهور علمای شافعیه. (پایان کلام ابن نحوی)[30]

قیود و شرایط شنیدن و خواندن آواز

ما به فتوای اباحه‌ی غنا، قیود و شرایطی اضافه می‌نماییم که مراعات آنها در خواندن و شنیدن آواز آن لازم و ضروری است.

1. در آغاز مبحث اشاره نمودیم که هر آواز و غنایی مباح نیست، بلکه باید با ادب و تعالیم اسلامی توافق داشته باشد. غنایی که شنوندگان را به انجام حرام تشویق کند و به طور مثال در آن گفته شود: «دنیا سیگار و جام و شراب است»، مخالف با تعالیم اسلامی است؛ زیرا اسلام شراب را نجس و از اعمال شیطانی می‌أاند و شرابخوار، شراب‌ساز، شراب فروش و آنکه شراب را حمل می‌کند و به طور کلی هر کس که به نوعی در مصرف آن کمک کند، نفرین کرده است. سیگار هم آفتی است که مصرف آن جز زیان جسمانی، نفسانی و مالی چیزی به دنبال نخواهد داشت. همچنین آوازهایی که ظالمان، طاغوتیان و حکام فاسق را می‌ستاید، مخالف با تعالیم اسلامی است، زیرا اسلام ظالمان، یاوران آنان که در مقابل ظلم ظالم سکوت می‌نمایند را لعنت می‌کند؛ پس وای به حال کسانی که آنان را می‌ستایند و تمجید می‌کنند؟!

آوازهایی که نظربازان و چشم‌چرانان جسور را می‌ستاید یا به توصیف اعضای بدن زنان می‌پردازد و باعث تحریک شنوندگان گردد، آوازی است مخالف با آداب اسلامی، در قرآن آمده است:    (قُلْ لَلْمؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أبْصارِهِمْ ... وَ قُلْ لَلْمؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أبْصَارِهِنَّ)[31]

(به مردان با ایمان بگو: دیده فرونهند و به زنان با ایمان بگو: دیدگان خود را از هر نامحرمی فروببندند).

2. شیوه‌ی خواندن آواز نیز دارای اهمیت است. چه بسا متن آواز اشکالی شرعی ندارد، ولی شیوه‌ی آوازخوانی مرد یا زن به نوعی است که الفاظ را با ناز و کرشمه و تکسر بین می‌کند، و غریزه‌های جنسی را تحریک می‌نماید و باعث تشویق و ترغیب بیمار-دلان می‌گردد یا به صورت نامطلوبی خوانده می‌شود که به دور از وقار است و سبب تشیوق و ترغیب به فساد می‌گردد. یا با خواندن آواز در جمع، غریزه‌ی جنسی دختران و پسران جوان به واسطه‌ی برجسته‌سازی عشق و وصل به معشوق تحریک می‌شود، یعنی آواز دریچه‌ای است که باد فتنه از آن می‌وزد. در تمام این موارد آواز، دیگر مباح نیست و شرایط حرام، شبهه یا کراهت بدان مستولی می‌شود.

قرآن کریم زنان پیامبر را خطاب قرار می‌دهدو می‌فرماید:   (فَلاَْ تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فی قَلْبِهِ مَرَضٌ)[32]

(پس به ناز سخن مگویید، تا آن‌که در دلش بیماری است، طمع ورزد.)وقتی سخن گفتن با ناز از جانب زنان ممنع باشد، وضعیت کلماتی که با ناز و کرشمه و همراه با وزن و نغمه و طرب ادا می‌شود، معلوم است.

3. نباید خواندن آواز با عمل حرامی همراه باشد؛ مانند: نوشیدن شراب، خودآرایی و به جلو گذاشتن زیبای‌ها و هم‌صحبتی جسورانه میان زنان و مردان، که هیچ قید و مرزی در میان آنان نباشد این رفتارهای در گذشته و در مجالس آوازخوانی و رقص و طرب مألوف و متداول بوده است. تمام علما اتفاق نظر دارند که هر گاه آوازخوانی همراه با اعمال حرام و در مجالس شرابخواری و رقص زن با مرد نامحرم و به طور کلی هر گناه دیگری باشد، حرام است. حدیثی که ابن ماجه و دیگران روایت کرده‌اند، دلیل بر این مدعاست:

«لَیَشْرِبَنَّ اُناسٌ مَنْ اُمَّتِی اَلْخَمْرَ یُسَمُّونَها بَغَیْرِ اِسْمِهَا یُعْزَفُ عَلـَْی رُؤُسِهِمْ بِالْمَعـَْازِف و الْمُغنِّیـَْاتِ یَخْسِفُ اللهُ بِهِمُ الاَرْضَ و یَجْعَلُ مَنْهُمْ القِرَدَةَ و اَلْخَنـَْازِیر»

(جماعتی از امت من شراب می‌نوشند و نام دیگری بر آن می‌نهند و بالای سرشان دف‌زن‌ها و آوازخوان‌هایی وجود دارد. خداوند را با آنان زیر رو رو می‌کند و آنها را به حالت میمون و خوک در آورد.)

می‌خواهم مسأله‌ی مهمی را هشدار دهم و آن اینکه در گذشته آنکه می‌خواست آوازی را بشنود باید در مجلسی که آواز خوانده می‌شد، شرکت می‌کرد. این مسأله سبب می‌شد تا شخص با آوازخوان زن یا مرد و مسایل حاشیه‌ای آن ارتباط داشته باشد و کمتر اتفاق می‌افتداین مجالس از منکرات شرعی و مکروهات دینی عاری باشد.

ولی امروزه هر کسی می‌تواند بدون آنکه در حضور آوازخوان مرد یا زن باشد و درگیر مسایل حاشیه‌ای آن شود به آوازها گوش دهد و شکّی نیست که این قضیه نوعی تخفیف و اجازه است که شرایط کنونی را آسانگیرتر می‌کند.

4. علاوه بر این، انسان منحصر به عاطفه نیست و عاطفه نیز منحصر به عشق نیست و عشق نیز فقط در وجود زن خلاصه نمی‌شود و زن نیز مظهر شهوت و جنس نیست. بنابراین باید سیل ویرانگر آوازهای عاطفی و عشقی و مبتذل، را کاهش دهیم و آوازها، برنامه‌ها و زندگی خود را با توزیع عادلانه و موازنه‌ی صحیح میان دنیا و آخرت هماهنگ سازیم. آن‌گاه که به دنیا توجه داریم، حقیق فردی و اجتماعی را تضییع ننماییم و در مورد حقوق فردی، سهم عقل و عاطفه را عادلانه ادا کنیم. همان‌طور که همه‌ی عواطف انسانی، اعم از: عشق، نفرت، غیرت، مبارزه، خویشاوندی، مادری، پدری، برادری، خواهری، دوستی و ... در جای خود حقوق شایسته‌ای دارند، ولی غلو، اسراف و مبالغه در هر مورد عاطفی، سبب می‌شود عواطف دیگر محدود شود یا عقل و روح و اراده‌ی فرد نادیده گرفته شود، یا به دین، مقام اجتماعی و امثال آن بی‌توجهی شود.

همان‌گونه که اسلام با اسراف و غلو و زیاده‌روی در هر امری حتی در عبادت مخالف است تفریح و بازی و آوازخوانی نیز نباید به حدّ اسراف برسد، اگر چه مباح هم باشد. اسراف و زیاده‌روی سبب دوری عقل و قلب انسان از واجبات مهم و اهداف عظیم می‌شود. همچنین دلیل بر تضییع حقوق فراوان زندگی است که واجب و لازم است سهم خود را از وقت شایسته‌ی انسان و عمر کوتاه او دریافت نماید. چه زیبا و عمیق است گفتار ابن مقفع که می‌گوید:

«ما رَاَیْتُ إسرافاً إلاّ و بَجـَْانِبِه حَقٌّ مُضَیَّعٌ»  (هیچ اسرافی را ندیده‌ام مگر اینکه در کنار آن حقی ضایع شده است.)

در این مورد حدیثی از رسول خدا (ص) داریم که می‌فرمایند:

«لا یکَوُنُ العاقِلُ ظاعِنًا إلاّ لَثَلاثِ مَرمَّةٌ لِمَعَاشٍ، اَوْ تَزَوَّدٌ لِمَعادٍ اَوْ لَذَّةٌ فی یر محرم»

(انسان عاقل نباید جز به سه چیز خود را مشغول سازد: 1. تأمین زندگی؛ 2. تهیه زاد و ره قیامت؛ 3. لذّتی را غیر محرمات.)

بنابراین واجب است که اوقات ما میان این سه مورد عادلانه تقسیم شود و بدانیم که خداوند متعال تمام مسایل انسان را خواهد پرسید؛ از جمله درباره‌ی عمرش که چگونه سپری کرده است و درباره‌ی دوران جوانیش که چگونه گذرانده است؟

چیزی که باقی مانده، این است که هر انسانی باید وجدان و نفس خود را قاضی قرار دهد و هرگاه دید که آواز خواندن یا شنیدن به خصوص باعث تحریک غریزه‌ی جنسی او می‌گردد و او را به سوی فتنه و فساد می‌کشاند و جنبه‌ی حیوانی او را بر جنبه‌ی عقلی و معنوی او مسلّط می‌سازد، بر او لازم است که از آن دوری جوید و دریچه‌ای را که باد فتنه از آن می‌وزد، مسدود سازد تا قلب و دین و اخلاقش محفوظ ماند و خود و دیگران از شرّ آن در امان باشند.

آخرين نظرات ثبت شده براي اين مطلب را در زير مي بينيد:

طراحی سایت در اصفهان مي‌گه:

اين نظر در تاريخ 1395/11/12 و 22:39 دقيقه ارسال شده.

طراحی وب سایت

طراحی سایت زیبا ،حرفـــــــــــه ای و استاندارد در کمتر از یک هفته

نمونه کارهای طراحی را ببینید

طراحیسایت حرفه ای مي‌گه:

اين نظر در تاريخ 1395/01/08 و 10:16 دقيقه ارسال شده.

سلام به عنوان طراحي سايت ميگم وبلاگ خوبي دارين .

اگر دوست داشتين با توجه به تخصصم در زمينه طراحي سايت با يک دامنه آي آر و کمي تغييرات وبلاگت را به سايت تبديل کنم ،خيلي بهتر ميشه.

لطف کن سايت من را با نام \"طراحي سايت در اصفهان\" در پيوند هات لينک کن و خيلي ممنون ميشم در نظرات سايتم بهم خبر بدي تا منم وبلاگتون را با اجازه شما در کانال تلگرامم معرفي کنم
تا بقيه هم بخونن و لذت ببرند.
اگر نياز به طراحي سايت داشتي بفرماييد تا بهتون مشاوره بدم.
امري بود در خدمتم.
سيداحمدپور
مديريت وب يار

طراحس سایت در اصفهان مي‌گه:

اين نظر در تاريخ 1394/12/23 و 23:02 دقيقه ارسال شده.

بعنوان مدیر سایت وب یار میگم واقعا وبلاگ با ارزشی و زیبایی دارین.

موفق و سربلند باشین

در نظرات سایتم بهم اطلاع بدین تا با اجازتون وبلاگتون را در کانال تلگرامم معرفی کنم تا دیگران هم بخونن و لذت ببرند.

خوشحال میشم لطف کنین سایت منم در پیوندهاتون با نام \"طراحی سایت در اصفهان \" لینک کنین

متشکرم
مدیریت وب یار - سیداحمدپور
http://WWW.WEBYAR.NET

شما نيز نظري براي اين مطلب ارسال نماييد:

ارسال نظر خصوصی

ذخیره مشخصات